„Dar” (2015)

Małżonkowie, Simon i Robyn, przeprowadzają się z Chicago do Los Angeles, gdzie mężczyzna dostał dobrze płatną pracę. W trakcie zakupów zostają zagadnięci przez mężczyznę, który przedstawia się, jako znajomy Simona ze szkoły, Gordon Mosley. Zaganiana para zbywa go obiecując kontakt telefoniczny, ale niedługo potem Gordo pojawia się na progu ich domu z prezentem z okazji przeprowadzki. Robyn szybko nawiązuje z nim znajomość, z czego z kolei nie jest zadowolony jej mąż. Kolacje we wspólnym gronie, podczas których Gordo zagadkowo się zachowuje oraz wizyty u Robyn w trakcie nieobecności Simona wytrącają mężczyznę z równowagi do tego stopnia, że decyduje się jak najszybciej zakończyć tę znajomość. Informuje Gordona, że ani on, ani jego małżonka nie są zainteresowani podtrzymywaniem kontaktów z nim. Początkowo wydaje się, że mężczyzna uszanował wolę Simona, ale wkrótce para uświadamia sobie, że Gordo ich prześladuje, posuwając się coraz dalej w swoich dziwacznych gierkach.

Kojarzony głównie z aktorstwem Joel Edgerton kręci swój debiutancki pełnometrażowy film, pt. „Dar”, który dosłownie podbija serca Amerykanów, z krytykami włącznie. Pozytywne recenzje mnożą się w zastraszającym tempie, co w pewnym stopniu rzutuje na kasowy sukces filmu, zapewne zaskakując nawet samego scenarzystę i reżysera owego projektu. Uznanie masowych odbiorców dziwi tym bardziej, jeśli weźmie się pod uwagę fakt, że „Dar” nakręcono w bardzo stonowanym stylu, bez czerpania z „dobrodziejstw” nowoczesnej technologii. Taki sznyt niektórym Amerykanom skojarzył się z estetyką dreszczowców z lat 90-tych, kiedy to twórców bardziej interesowały fabuła i klimat, aniżeli widowiskowe efekty specjalne. Edgerton dysponował budżetem rzędu pięciu milionów dolarów, wystarczającym do nakręcenia naprawdę trzymającego w napięciu thrillera, pod warunkiem, że znajdowałby się w posiadaniu utalentowanego twórcy. Cóż, po tym co zobaczyłam wydaje mi się, że Edgerton zalicza się właśnie do tego grona artystów.

„Dar” często porównywany jest do „Ręki nad kołyską”, ale mnie osobiście bardziej skojarzył się z „Ukryte” Michaela Haneke, miejscami, bo w szczegółach produkcje odbiegają od siebie. Początkowo wydaje się, że Edgerton w swoim scenariuszu wkroczył na szeroko wyeksploatowaną ścieżkę. Poznajemy Gorda, który rozbudza nieufność już w chwili swojego pierwszego pojawienia się na ekranie, w roli nieśmiałego kolegi Simona z liceum. W tym konkretnym momencie mężczyzna właściwie nie robi niczego podejrzanego, ot pragnie się jedynie przedstawić i zamienić parę słów z przyjacielem z dawnych lat. Ale zaznajomionego z kinem grozy widza zapewne nie zwiedzie jego niewinne oblicze, wszak w tym gatunku tajemniczy nieznajomy nagabujący głównych bohaterów zazwyczaj jest zwiastunem niebezpieczeństwa. Dalsze sceny, w trakcie których sygnalizuje się nam podejrzliwość Simona względem Gorda potęgują naszą niechęć do nieznajomego. Przychylnie nastawiona do jego osoby jest jedynie Robyn i nie zniechęcają jej nawet niejasne aluzje do przeszłości obu panów rzucane mimochodem przez Gorda podczas wspólnej kolacji oraz teorie spiskowe, w które wydaje się święcie wierzyć. Simon próbuje uświadomić żonie, że Gordon jest niezrównoważony, przyznając, że był tak postrzegany również w szkolnym okresie, ale wrodzona wrażliwość kobiety nie pozwala jej na ostracyzm względem bliźniego. W scenariuszu bardzo dużo miejsca poświecono na relacje międzyludzkie, co natchnęło tę produkcję ogromnymi pokładami napięcia i całą gamą różnych emocji. Kino emocjonalne chciałoby się rzec, w dodatku zrealizowane z poszanowaniem wszelkich reguł klasycznego thrillera. Dzięki powolnej pracy kamery, szczegółowo portretującej uczucia odmalowujące się na twarzach poszczególnych postaci twórcy wytworzyli swego rodzaju więź pomiędzy bohaterami i odbiorcami. Bazując na intymności uosabianej minimalistyczną realizacją, nieśpiesznymi najazdami kamery zarówno na aktorów, jak i pozostałe elementy świata przedstawionego (częste zbaczanie poza centrum akcji) oraz skomplikowanymi relacjami pomiędzy bohaterami twórcy w niewymuszony, naturalny sposób wygenerowali doprawdy angażujący uwagę widza klimat, jednocześnie zawiązując interesującą intrygę, której siłą napędową są brudne sekrety skrywane przed światem.

Z długich, acz niewpadających w monotonię ustępów z życia Robyn i Simona wyłania się obraz małżeństwa, w którym obowiązuje tradycyjny podział ról. W starym mieszkaniu w Chicago kobieta realizowała się zawodowo, ale po poronieniu i przeprowadzce do nowego domu przystała na konserwatywny sposób życia. Podczas, gdy jej mąż wspina się po szczeblach kariery ona koncentruje się na urządzaniu ich miejsca zamieszkania, jednocześnie bez słowa skargi przystając na wszelkie prośby zapracowanego Simona. Oboje wydają się wieść szczęśliwe życie w „takim układzie”, do czasu pojawienia się Gorda. Mężczyzny, który całym sobą daje do zrozumienia, że przypadła mu w udziale standardowa rola stalkera. Prześladowcy, który nie spocznie, aż nie zniszczy wszystkiego, na czym zależy jego koledze z klasy. Edgerton także w tej stricte thrillerowej warstwie nie pokusił się o maksymalizm poszczególnych incydentów. Śledzenie Robyn i uśpienie jej, otrucie rybek głównych bohaterów, czy porwanie ich psa nie wychodzą z niczym charakterystycznym poza konwencję dreszczowców o maniakalnych stalkerach, ale już narracja znacząco wyróżnia się na tle przynajmniej tych nowszych reprezentantów tego rodzaju obrazów. Już mroczne zdjęcia, którym akompaniuje oszczędna ścieżka dźwiękowa i pełne suspensu budowanie napięcia powolnymi wędrówkami Robyn po zarówno ciemnych, jak i nasłonecznionych pomieszczeniach udowadniają, że w Edgertonie drzemie ogromny potencjał, który potrafi należycie przełożyć na język filmu. Ale największą siłą „Daru” i tak pozostaje przewrotna intryga, której korzenie sięgają nastoletniego okresu Gordona i Simona. Film Edgertona odkształca znaną nam konwencję, pokazując egzystencję zbudowaną na pozorach, grając na wypracowanych przez lata obcowania z dreszczowcami oczekiwaniach odbiorców do tego stopnia, UWAGA SPOILER że z czasem człowiek traci rozeznanie w tym, kto tutaj tak naprawdę jest tym złym KONIEC SPOILERA. Obranie takiej drogi pozostawia furtkę do moralizowania, przez którą Edgerton ochoczo przechodzi, ale raczej w podtekstach, bez szczegółowego wyłuszczania swoich myśli. Również w finale, gdzie pozostawia duże niedopowiedzenie, ku mojej radości, umożliwiając widzom indywidualną interpretację zakończenia. Po adresem „Daru” często pada określenie „inteligentny” i jestem skłonna się pod nim podpisać, aczkolwiek z zastrzeżeniem, że tak naprawdę scenariusz nie porusza problemu, o którym nie wspomniałby już inny artysta. Ale oryginalność nie jest konieczna do podniesienia wartości przekazu – wystarczy empatia i talent do opowiadania, żeby przekonać odbiorców nawet do mało innowacyjnej historii. I Edgerton to ma, tym samym dobrze rokując na przyszłość. Jedyny zarzut, jaki mogę skierować nie tyle pod adresem tej produkcji, co odtwórcy roli, dotyczy Jasona Batemana, który w moim odczuciu nie był naturalny podczas uzewnętrzniania emocji targających jego postacią. Jego niedostatki natomiast odrobinę rekompensowali Rebecca Hall i sam Joel Edgerton w roli Gorda, którym naprawdę nie jestem w stanie niczego zarzucić.

Macie już dość efekciarskiego kina grozy, które zamiast bazować na emocjach i podskórnym napięciu woli pochwalić się zdobyczami nowoczesnej technologii? Jesteście już zmęczeni mdłymi historyjkami, pełnymi standardowych bohaterów, którzy nie mają nic ciekawego do powiedzenia? Optujecie za filmami z „drugim dnem” podanymi z poszanowaniem klimatu i wręcz obsesyjnie stawiających na minimalizm w formie i maksymalizm w przekazie? Jeśli tak to „Dar” jest thrillerem właśnie dla was.