Chris Pavone „Kobieta, której nikt nie znał”

Kate i Dexter Moore są szczęśliwym małżeństwem z dwójką dzieci. On jest informatykiem, opracowującym systemy zabezpieczeń dla banków, a ona zarabia na pisaniu memorandów. Ale to tylko pozory. Podjęcie pracy przez Dextera w Luksemburgu i przeprowadzka całej rodziny ze Stanów Zjednoczonych ma być początkiem ich bogatej egzystencji, ale okazuje się pierwszym krokiem ku zakrojonej na szeroką skalę intrydze. Prawdziwa poprzednia praca Kate w CIA, którą skrzętnie ukrywała przed mężem nauczyła ją nieufności do ludzi, co teraz w nowej roli gospodyni domowej utrudnia jej zaaklimatyzowanie się w gronie innych ekspatów. Kate zaczyna podejrzewać, że dwójka jej nowych znajomych ukrywa przed światem swoją prawdziwą tożsamość, która w jakiś sposób koliduje z jej mężem. Prowadząc prywatne śledztwo kobieta coraz głębiej zanurza się w gęstą sieć intryg, których prawdziwe znaczenie całkowicie zmieni jej spojrzenie na jej długoletnie małżeństwo.

Powieściowy debiut Chrisa Pavone’a, uhonorowany w 2013 roku Edgar Award, a co za tym idzie nowe, dobrze rokujące pióro na rynku literatury szpiegowskiej. Miałam niejakie obawy po zapoznaniu się z opisem fabuły „Kobiety, której nikt nie znał”, głównie przez wzgląd na zawód głównej bohaterki – ilekroć natykam się w literaturze amerykańskiej na agenta CIA mam do czynienia z zakrojonymi na szeroką skalę, międzynarodowymi rządowymi spiskami, których konstrukcja w przeważającej większości mnie nie przekonuje. Na szczęście Pavone zdecydował się na zamknięty w ścisłym gronie garstki bohaterów spisek w realiach małego, acz bogatego europejskiego państwa. A główna protagonistka okazała się być przysłowiowym strzałem w dziesiątkę, zwieńczeniem sukcesu tego początkującego, acz jakże obiecującego pisarza.

„Wszyscy ludzie mają jakieś tajemnice. Istotą bycia człowiekiem jest po trosze posiadanie sekretów i ciekawość zmuszająca do zgłębiania sekretów innych ludzi. Nieprzyzwoitych fetyszy, ogłupiających fascynacji, wstydliwych porażek, dążenia po trupach do celu, upokarzającego samolubstwa i odrażającego bestialstwa. Tych wszystkich straszliwych rzeczy, o których myślą i które robią ludzie, każdego bezeceństwa.”

Wszystkie wydarzenia poznajemy z perspektywy Kate Moore, byłej agentki CIA, starającej się rozpocząć nowe życie z dala od Stanów Zjednoczonych, w roli kochającej żony i matki, niewyróżniającej się z tłumu gospodyni domowej, finansowo podporządkowanej mężowi, który właśnie rozpoczął pracę dla tajemniczych klientów, domniemanych właścicieli wielkich banków, pragnących zabezpieczyć swoje systemy przed potencjalnymi hakerami. Na pierwszy rzut oka mamy do czynienia z typową, pełną amerykańskiego patosu silną kobietą, której niestraszne międzynarodowe spiski. Ale to tylko pozory, których nawiasem mówiąc nie zabraknie w niniejszej pozycji. Kate nie jest niezniszczalna, jak większość bohaterów tego rodzaju literatury. Oczywiście, zabijanie w imię wyższych celów nie jest jej obce, podobnie jak znajomość ludzkiej natury, którą wykorzystuje przy każdej nadarzającej się okazji, jest wysportowana i nieprzeciętnie inteligentna - spacer po gzymsie w celu zbadania gabinetu podejrzanego mężczyzny to dla niej chleb powszedni. Ale nie jest Bogiem… Dla przykładu, choć biegle odczytuje wszelkiego rodzaju mapy, spore trudności sprawia jej posługiwanie się wytrychem, a samodzielne rozszyfrowanie niepokojących knowań ludzi z jej otoczenia jest poza jej zasięgiem – dlatego też często korzysta z pomocy znajomych, którzy niczym deus ex machina, ilekroć jej śledztwo utknie w miejscu pojawiają się na „scenie”, aby podrzucić jakiś trop, który popchnie je do przodu. Taki zabieg z pewnością był wynikiem niemożności wyjścia autora z kliku kryminalnych impasów, ale z dwojga złego lepsze to od wielokrotnie spotykanych przeze mnie w literaturze szpiegowskiej przejawów mało prawdopodobnej, wręcz nadludzkiej dedukcji domorosłego detektywa. Jednak najważniejszą cechą, jasno wskazującą na odejście Pavone’a od denerwującego amerykańskiego patosu jest osobowość Kate. Po pierwsze nie jest zagorzałą patriotką – w przeszłości zawiodła się na systemie, a pracę w CIA podjęła tylko dlatego, że poszukiwała w życiu mocniejszych wrażeń, chciała być komuś przydatna, no i rzecz jasna była diabelnie dobra, w tym co robiła. Jednak najważniejsza jest dla niej rodzina, co w przeszłości dobitnie udowodniła kładąc dla niej na szali nie tylko swoją pracę, ale również wolność. Kolejną jej cechą, którą wręcz pokochałam było cyniczne spojrzenie na otaczający ją świat – bogate paniusie, konwersujące jedynie o zakupach, ciuchach i dzieciach oraz ich pracujący na wysokich stanowiskach mężowie, poszukujący coraz to nowych sposobów na wydawanie wielkich pieniędzy. Kate niejednokrotnie zauważa, że choć te pary żyją pełnią życia, co umożliwiają im niebagatelne sumy na kontach bankowych to tak naprawdę nie zasługują na większy szacunek – ich płytkie procesy myślenia wykluczają jakąkolwiek realną przydatność dla społeczeństwa. Teraz Kate jest jedną z nich, ale ze wszech miar stara się uniknąć mentalnej metamorfozy, całkowitej przemiany w nudną damulkę, podporządkowaną mężowi. W tym celu, choć z wielką ulgą odeszła z CIA na powrót przeistacza się w twardą agentkę, równocześnie zmuszając czytelnika do nieustannego zastanawiania się nad zasadnością jej prywatnego śledztwa.

Nie chcę porównywać „Kobiety, której nikt nie znał” do arcydzieła Iry Levina, pt. „Dziecko Rosemary”, bo to zupełnie inna literatura, aczkolwiek zauważyłam jedną, dla mnie bardzo istotną analogię pomiędzy tymi dwiema pozycjami. Początkowo byłam przekonana, że podejrzliwość Kate w stosunku do swojego męża i znajomych jest mocno nieuzasadniona, że to jedynie jej rozpaczliwa próba powrotu do dawnego życia i nie przekonała mnie nawet „śliska” osobowość Dextera. Jednakże z biegiem trwania lektury, kiedy to Kate uporczywie dopasowywała do siebie kolejne, z pozoru niepowiązane części układanki zaczęłam podejrzewać dosłownie wszystkich o niecne knowania – podobnie, jak w ”Dziecku Rosemary”. Wszystkich aspektów tego osobliwego śledztwa nie sposób jest przewidzieć, aczkolwiek przez wzgląd na dwutorową akcję (z przeszłości i teraźniejszości) co bystrzejszy czytelnik ma szansę przedwcześnie domyślić się istoty, co poniektórych tropów. To w moim mniemaniu największy błąd autora – powinien jedynie skupić się na jednolitym przedstawianiu akcji, bez wybiegania w przyszłość, co pozwoliłoby mu uniknąć kilku przewidywalnych momentów.  Ale to wcale nie znaczy, że Pavone nie zna zasad budowania suspensu – dzięki kilkukrotnemu zawieszaniu akcji, polegającemu na przeskokach w czasie, kiedy to Kate wpada na jakiś przełomowy dla sprawy trop, podsyca w czytelniku tak daleko idącą ciekawość, że nie ma ochoty odłożyć książki, zanim nie pozna całego znaczenia owego śladu – zupełnie, jakby swędziała go skóra w trudnym do podrapania miejscu:)

Chris Pavone swoim debiutem udowodnił, że jak mało kto potrafi niemalże nieustannie utrzymywać odbiorcę w nieznośnym wręcz napięciu emocjonalnym - stworzył ciekawą, drobiazgowo przemyślaną intrygę, w której centrum tkwi diabelnie interesująca główna bohaterka. I choć wyniki jej śledztwa nie mają nic wspólnego z wgniatającym w fotel, maksymalnie zaskakującym zwrotem akcji to trzeba oddać autorowi sprawiedliwość, że nic nie pozostawił przypadkowi – wszystko skonstruował w tak dalece drobiazgowy sposób, aby absolutnie żaden czytelnik nie zastanawiał się, jak to do diabła jest możliwe. Na  2014 rok zapowiedziano drugą powieść Chrisa Pavone’a i jeśli tylko ukaże się w Polsce bez chwili zwłoki zakupię jeden egzemplarz – jeśli będzie chociaż w połowie tak dobry, jak „Kobieta, której nikt nie znał” to pieniążki zwrócą mi się z nawiązką.

Za książkę bardzo dziękuję wydawnictwu

Baza recenzji Syndykatu ZwB