Video nasty #1

Video nasty (nieprzyzwoite, paskudne filmy) to termin stworzony w Wielkiej Brytanii w latach 80-tych, w odpowiedzi na zmasowaną krytykę prasy oraz różnego rodzaju organizacji społecznych i religijnych odnośnie dystrybuowanych na szeroką skalę kaset wideo zawierających filmy w mniemaniu Brytyjczyków przekraczające granice dobrego smaku. Pełne przemocy, sadystycznej pornografii i tortur (choć nie zawsze) obrazy najpierw trafiły do Brytyjskiej Rady Klasyfikacji Filmów (BBFC), która na mocy prawa w efekcie zakazała w sumie 72 produkcje. Jeszcze w latach 80-tych niektóre z tych obrazów ponownie dopuszczono do dystrybucji, ale w wersjach skróconych. Rozpowszechnianie filmów zakazanych bądź nieskróconych w Wielkiej Brytanii podlegało karze, choć ściganie „takich przemytników” nie zawsze było skuteczne. Dzisiaj jedynie 10 filmów z listy video nasty nadal pozostaje zakazane, ale tylko dlatego, że nie zostały przedłożone do ponownej oceny.

Jakiś czas temu obiecałam sobie, że obejrzę tyle filmów z listy video nasty, ile tylko zdołam, ale kiepska dystrybucja w Polsce, jak na razie umożliwiła mi dotarcie do garstki tych „paskudnych obrazów”. Ufam, że z czasem zdołam obejrzeć wszystkie, a póki co w kolejnym cyklu (na raty) zaprezentuję te kilka produkcji, z którymi już się zapoznałam.

„Boogeyman” (1980), reż. Ulli Lommel

Slasher, czerpiący z wciąż żywej w Stanach Zjednoczonych legendy o potworze czającym się pod łóżkami i w szafach w pokojach dzieci oraz nawiązujący do przesądów, mówiących iż stłuczenie lustra sprowadza na człowieka nieszczęścia, którym przeciwdziałać może jedynie zakopanie szkła. Film otwiera sekwencja terroryzowania rodzeństwa, Lacey i Willy’ego oraz ich matki, przez jej kochanka. Brutal zostaje zadźgany przez chłopczyka, po czym akcja przeskakuje o kilka lat do przodu. Na skutek stłuczenia lustra, które było świadkiem zbrodni na Lacey spada przekleństwo. Duch gnieżdżący się w nim wychodzi na zewnętrz i rusza na łowy. Szczerze mówiąc nie mam bladego pojęcia, dlaczego „Boogeyman” trafił na listę video nasty. Być może przyczyniła się do tego początkowa scena zabójstwa ojczyma przez dziecko, bo choć pozbawiona większego efektu gore w pojęciu Brytyjczyków taka tematyka mogła przekraczać granice dobrego smaku. Późniejsze sceny, nawet dla ówczesnej jeszcze nieobytej z filmową przemocą publiki również nie epatują jakąś większą makabrą – to już pierwszy lepszy, średnio krwawy slasher z tego okresu typu „Piątek trzynastego”, czy „Bal maturalny”’ był bardziej brutalny. Oryginalności scenom mordów również przyznać nie można, bo nie licząc moim zdaniem najlepszego zabójstwa w samochodzie, ograniczają się one do szablonowych ujęć dźgania ofiar. „Boogeyman” często był oskarżany o inspirację „Halloween” Johna Carpentera, głównie przez początkowy mord dokonany przez dziecko oraz zamaskowaną postać antagonisty, ale reżyser odżegnywał się od tych zarzutów. W wersji pociętej w Wielkiej Brytanii film dopuszczono do dystrybucji w 1992 roku, a nieocenzurowanej dopiero w 2000 roku.

„Pluję na twój grób” (1978), reż. Meir Zarchi

Rape and revenge do dziś uważany za jeden z najgorszych filmów w historii, głównie przez krytyków. Reżyser utrzymywał, że inspiracją do scenariusza była historia zgwałconej kobiety, której pomógł przejść przez chorą procedurę wymierzania sprawiedliwości sprawcy. Nie tylko Wielka Brytania zakazała sprzedaży taśm z ową produkcją, uczyniły to również Irlandia, Norwegia, RFN i Islandia, twierdząc, że propaguje przemoc wobec kobiet (!). W moim mniemaniu scenariusz jest swego rodzaju krzykiem o pomoc dla pokrzywdzonych kobiet, którym w każdym systemie prawnym pozostaje jedynie wymierzanie sprawiedliwości na własną rękę, ponieważ gwałciciele albo zostają uniewinniani, albo dostają śmiesznie niską karę (w Polsce na przykład zakrawa to na kabaret). Fabuła skupia się na maksymalnie drastycznym zbiorowym gwałcie na niewinnej kobiecie, którą na skutek tych wydarzeń dotyka swoisty Efekt Lucyfera. Ofiara staje się oprawcą i na własną rękę dokonuje średnio krwawej zemsty. Brak muzyki (a bo reżyser nie mógł żadnej dopasować), klimat wszechobecnego zepsucia, odstręczające sylwetki gwałcicieli i przede wszystkim raniąca swoim daleko idącym okrucieństwem fabuła przyczyniły się do wyklęcia tego obrazu w niektórych kręgach, tzw. znawców, ale jednocześnie zaskarbiły sobie sympatię wielbicieli bezkompromisowego, pełnego przemocy kina grozy. W Wielkiej Brytanii w wersji skróconej o 7 minut i 2 sekundy „Pluję na twój grób” dopuszczono do sprzedaży dopiero w 2001 roku, ale w 2003 roku wydłużono odrobinę wcześniej ocenzurowane ujęcia. W 2010 roku film poddano kolejnej obróbce i do dzisiaj funkcjonuje na brytyjskim rynku w wersji skróconej o 3 minuty.

„Oblicza śmierci” (1978), reż. John Alan Schwartz

Dokumentalizowany obraz, prezentujący różne oblicza śmierci wśród ludzi i zwierząt z punktu widzenia głównego bohatera i równocześnie narratora. Swego czasu tymczasowo zakazany w Australii, Norwegii, Nowej Zelandii, Finlandii i oczywiście Wielkiej Brytanii, choć świat obiegła nieprawdziwa informacja, że jego dystrybucję wstrzymano w 40 krajach, co zapewne tylko pomogło w reklamie. Kontrowersyjność „Oblicz śmierci” wzięła się z osobliwego podejścia do nazwijmy to fabuły, która bez żadnego wytchnienia dla widza skupia się tylko i wyłącznie na migawkach krwawych wypadków, katastrof, kanibalizmu, autopsji, konsumpcji wśród zwierząt i ich eksterminacji przez rasę ludzką. Właściwie mogłabym tak wymieniać bez końca, ponieważ reżyser nie przepuścił prawie żadnej możliwości przedmiotowego potraktowania ludzkiego i zwierzęcego ciała. Kolejnym elementem, który przyczynił się do ogólnego wzburzenia zarówno ówczesnych krytyków, jak i widzów była informacja, że wszystkie nagrania ukazane w filmie są prawdziwe, co z czasem okazało się sporym zmyśleniem. Tylko kilka sekwencji ukazywało prawdziwe sceny śmierci. Dla współczesnych odbiorców, znających dokument „Mieszkańcy Ziemi” z 2005 roku, „Oblicza śmierci” pod kątem makabryczności mogą okazać się odrobinę niesatysfakcjonujące, ale w latach 70-tych rzeczywiście mogły wywoływać odruchy wymiotne. W Wielkiej Brytanii produkcję Schwartza dopuszczono do sprzedaży dopiero w 2003 roku, wcześniej wycinając 2 minuty i 19 sekund nagrania, skupiającego się na okrucieństwie wobec zwierząt.