„Beneath” (2013)

Po przeszło trzydziestoletniej pracy w górnictwie George Marsh za namową zaniepokojonych jego podupadającym zdrowiem żony i córki, Samanthy, postanawia odejść na emeryturę. Ale przedtem czeka go jeszcze jeden dzień pracy, u boku córki, która pragnie poznać świat górników od środka. Po zejściu pod ziemię i rozpoczęciu pracy to, co wyglądało na kolejny rutynowy dzień roboczy zamienia się w koszmar. Kiedy jeden z górników przebija się do starej, owianej złą sławą sztolni wstrząsy zasypują korytarz wyjściowy. Pomoc ma dotrzeć najwcześniej za 72 godziny, ale do tego czasu górnicy i Sam będą musieli skonfrontować się z tajemniczymi siłami, zamieniającymi ich w mordercze bestie.

Niskobudżetowy horror Bena Ketaia, twórcy sequela „30 dni mroku”. „Beneath” opatrzono, jakże modną ostatnimi czasy, etykietką „oparto na prawdziwych wydarzeniach”, co pewnie przyciągnie uwagę większej grupy odbiorców. Zapewne z czasem obraz Ketaia będzie porównywany do „Zejścia”, ponieważ to najpopularniejszy horror, którego akcja rozgrywa się pod ziemią, ale moim zdaniem poza scenerią i będącym jej następstwem klaustrofobicznym klimatem nic tych produkcji nie łączy. Całkowicie inna tematyka i bohaterowie, ale co zaskakujące jak na tak mało znany obraz całkiem interesująco się to wszystko prezentowało. Bez szału, ale też i bez większej monotonii, której się spodziewałam.

Właściwa akcja „Beneath” rozpoczyna się z chwilą zasypania wejścia do sztolni, w której przebywa grupa pracujących górników i dorosła córka jednego z nich. Aby jakoś doczekać przybycia grupy ratunkowej nasi nieszczęśnicy znajdują schronienie w specjalnie skonstruowanym na takie okazje blaszanym baraku, który w zamyśle ma dostarczyć im wystarczającej ilości pożywienia i tlenu. Jednak nieobecność kilku kolegów i dziwne hałasy rozlegające się na zewnątrz zmuszają ich do zorganizowania pośpiesznej akcji poszukiwawczej. Właśnie wtedy odkrywają starą sztolnię przypadkiem odsłoniętą przez jednego z górników. I rzecz jasna wszyscy doskonale znają legendę, która krąży na jej temat. Ponoć w latach 70-tych utknęło tam dziewiętnastu górników, którzy oszaleli i pozabijali się nawzajem. Taki motyw nie jest oczywiście niczym nowym w kinie grozy – wszak, już Stephen King kombinował z czymś podobnym w swojej „Desperacji”, ale nie sposób zaprzeczyć, że wprowadzenie domniemanego wątku sił nadprzyrodzonych znacznie urozmaiciło fabułę. Wcześniej mogliśmy jedynie podejrzeć kilka ciekawych przywidzeń Sam – „płynna” twarz rannego kierownika i wkładanie palca w jego ranę, przez opatrującego go kolegę. Ale dopiero odkrycie owianej złą sławą sztolni i późniejsze bardziej dosłowne wydarzenia dodały fabule zdecydowanego horrorowego akcentu. I nie chodzi jedynie o domniemane duchy (a bo tak do końca nie wiemy, czy na protagonistów nie wpływał jakiś gaz), ale kreacje oszalałych górników. Co tam ich wykrzywione twarze? Owszem, charakteryzator postarał się o realistyczny wygląd tych żywych maszkar, ale nic tak mnie nie niepokoi w kinie grozy, jak białe oczy, a tutaj miałam ich aż nadto. Fabuła, jak można się tego spodziewać, szybko zamienia się w istny survival – protagoniści nie tylko muszą obmyślić plan wydostania się z pułapki, ale również uważać na współtowarzyszy, którzy szybko stają przeciwko sobie.

Pomimo dosyć ciekawego scenariusza „Beneath” pewnie stoczyłby się na samo dno, gdyby nie sugestywny, klaustrofobiczny klimat. Twórcy, oczywiście, mieli tutaj ułatwione zadanie, bo już sama sceneria wykonała połowę roboty, ale obcowanie z kinem grozy nauczyło mnie już, że wszystko da się zaprzepaścić – nawet potencjał drzemiący w miejscu akcji. Na szczęście Ketai posiadał to minimum wyczucia gatunku potrzebnego do stworzenia odpowiedniej aury. Ciasne korytarze, mrok zalegający w kątach, do których nie docierało światło latarek naszych protagonistów, odpowiednie oświetlenie (oszczędne, ale nie na tyle, żeby coś umknęło naszej uwadze) i przede wszystkim praca kamery. Niski budżet nie pozwolił zatrudnić jakichś uzdolnionych operatorów, ale tutaj paradoksalnie brak talentu pomógł w budowaniu atmosfery. Chwilami rozchwiany obraz, ale nie na tyle, żeby zirytować stwarzał taką osobliwą aurę wszechobecnego szaleństwa. Nie sądzę, żeby operator zrobił to celowo (zapewne jego małe obycie z kamerą przypadkiem wprowadziło ten paranoiczny pierwiastek), ale faktem jest, że dzięki niemu można było  przeżywać emocje typowe przy schizofrenicznych horrorach obok tych, które na ogół towarzyszą nam przy klimatycznych ghost stories. Niby dwie odmienne atmosferki, a tak doskonale zrównoważone w jednej produkcji.

Ale, ale, żeby tak nie zachwalać muszę wspomnieć o kilku dosyć znaczących niedoróbkach. Najbardziej rzuca się w oczy amatorska obsada. Najsilniej irytuje „drewniana” główna bohaterka, wykreowana przez Kelly Noonan, ale panowie również się nie popisali. Szczególnie raziło mnie przesadzone uzewnętrznianie emocji przez Joey’a Kerna i Jeffa Fahey’a. Pozostali panowie jakoś nie rzucali się zanadto w oczy. Druga wpadka to niedoróbki logistyczne. Całe to zamieszanie z poszukiwaniem butli z tlenem – raptem, kiedy się okazało, że powietrza może braknąć protagoniści odczuwali jego brak poza barakiem, wcześniej jakoś nie zwracali na to uwagi. I (a jakże) typowy moment dla tego rodzaju obrazów, kiedy Sam spada z dużej wysokości, ale nawet niczego sobie nie łamie (coś podobnego widziałam już w „Zejściu 2”) – doprawdy, zabawne ujęcie. Zakończenie natomiast jest na wskroś przewidywalne, a bo podobny motyw mogliśmy już widzieć w niezliczonej ilość horrorów z absolutnie wszystkich podgatunków.

Summa summarum moim zdaniem „Beneath” to godny uwagi, klimatyczny straszak, który choć na tle innych horrorów nie wyróżnia się niczym oryginalnym ogląda się naprawdę bezboleśnie. Brak nachalnych jump scenek, umiejętna charakteryzacja opętanych i przede wszystkim klaustrofobiczna atmosfera to coś, w czym powinni zasmakować może nie jakoś nadmiernie wymagający widzowie, ale przynajmniej ci, którzy liczą na ciekawą rozrywkę, bez aspiracji do czegoś mocniejszego, ale przynajmniej nienużącego.