„Bone Tomahawk” (2015)

Dziki Zachód. Do niewielkiej osady przybywa włóczęga, który wzbudza podejrzenia szeryfa Franklina Hunta. Aby przeszkodzić mu w ucieczce stróż prawa oddaje strzał w jego nogę, po czym wzywa do celi pomocnicę miejscowego lekarza, posiadającą wiedzę medyczną, Samanthę O’Dwyer. Kobieta wraz z zastępcą szeryfa, Nickiem, ma spędzić noc u boku włóczęgi po ówczesnym opatrzeniu jego nogi. Jednak rano do szeryfa Hunta docierają wieści o nocnym ataku na wioskę. Paru członków zdziczałego plemienia Indian zamordowało jednego ze stajennych i porwało troje ludzi przebywających na posterunku, w tym Samanthę, żonę Arthura O’Dwyera, trudniącego się transportem bydła. Po konsultacji z zaprzyjaźnionym Indianinem mężczyźni dowiadują się, że padli ofiarami kanibalistycznego, niewładającego językiem plemienia bez nazwy, którego nieludzkie okrucieństwo obrosło legendą. Szeryf Hunt decyduje się jednak wyruszyć do ich siedliska, aby przechwycić zakładników. Ranny Arthur upiera się mu towarzyszyć, podobnie doświadczony zabójca Indian, John Brooder oraz rezerwowy zastępca szeryfa, posiadający doświadczenie lekarskie, podstarzały Chicory. Mężczyźni wiedzą, że wyruszają w niebezpieczną podróż, być może na spotkanie ze śmiercią, ale to nie powstrzymuje ich przed podjęciem wyzwania.

Scenarzysta „The Incident” z 2011 roku, S. Craig Zahler, spisał scenariusz „Bone Tomahawk” w 2007 roku, ale dopiero po latach zdecydował się przenieść go na ekran w swoim reżyserskim debiucie. Na planie udało mu się zgromadzić rozpoznawalnych aktorów – między innymi Patricka Wilsona, Kurta Russella, Matthew Foxa, Richarda Jenkinsa i Davida Arquette’a, co jest sporym wyczynem, jak na debiutanta, notabene bardzo pomocnym przy reklamowaniu produkcji. Inna sprawa, czy „Bone Tomahawk” w ogóle potrzebował jakiejś szumnej promocji, wszak dobry film broni się sam, a biorąc pod uwagę choćby entuzjastyczne opinie zwykłych amerykańskich widzów oraz krytyków Zahler sprostał wymaganiom opinii publicznej. Moim też, co wielce mnie zaskoczyło, zważywszy na moje niechętne podejście do gatunku, w ramach którego porusza się lwia część scenariusza.

Western z elementami horroru podany zarówno w poważny, jak i dowcipny sposób i to w równych proporcjach to nie jest coś, co nastrajałoby pozytywnie do projekcji, a takie wnioski przebijały z recenzji „Bone Tomahawk”. Jednak coś mnie podkusiło, żeby dać temu obrazowi szansę, ot zaserwować sobie jakąś odskocznię od gatunków filmowych, po które na ogół sięgam. I jestem ogromnie rada z owych podszeptów podświadomości, bo gdybym ich nie posłuchała przegapiłabym naprawdę zacne widowisko, w którym dosłownie wszystko zdaje się być głęboko przemyślane. Przeszło dwugodzinny seans, który w przeważającej mierze traktuje o niebezpiecznej wyprawie czterech osadników tropem kanibalistycznego, indiańskiego plemienia, które przetrzymuje mieszkańców ich osady. To zapewne nie zabrzmi zachęcająco dla optujących za czystością gatunkową wielbicieli horroru, a umiejscowienie akcji na Dzikim Zachodzie najprawdopodobniej odrzuci przeciwników westernów. Radziłabym jednak zaryzykować, bo wydaje mi się, że już zawiązanie fabuły przykuje uwagę co poniektórych reprezentantów tych dwóch, wyżej wspomnianych grup. Bo już wówczas Zahler pokazuje próbkę swoich niebanalnych zdolności – rzadko spotykanemu talentowi do opowiadania oraz niezwykłemu wyczuciu środków ciężkości w scenariuszu. Portretując wioskę białych osadników twórcy uderzyli w pastelowe barwy, mieniące się żółcią i pomarańczem w pełnym słońcu pustynnych terenów Ameryki Północnej. To w połączeniu z idealnie rozpisanymi, często dowcipnymi, acz nienachalnie dialogami (scena przy fortepianie to w moim odczuciu prawdziwy majstersztyk humoreski)  być może nie wróży dobrze konwencji kina grozy, ale to nie ma najmniejszego znaczenia, bo fabuła ma duże szanse wciągnąć nienastawionego na efekciarskie kino widza już od pierwszych minut. W prologu dowiadujemy się, że na rozległych, jałowych terenach znajduje się jakiś pogański cmentarz (odrobinę podobny do cmentarzyska Micmaców ze „Smętarza dla zwierzaków”), którego strzegą obsypani białym proszkiem, zdziczali kanibale. I mając w pamięci ów złowieszczy wstęp zostajemy przerzuceni do wioski białych osadników, w której pojawia się mężczyzna świadkujący okrutnemu wydarzeniu w prologu. Mimo, że fabułę napędzają prześmiewcze dialogi, a jej kluczowym wątkiem jest związek O’Dwyerów (postać Samanthy i kreacja Lili Simmons wprawiły mnie w prawdziwy zachwyt) oraz praca twardego, porywczego szeryfa Hunta, widz mając w pamięci początkowe wydarzenia nie będzie mógł odeprzeć od siebie aury zagrożenia wiszącej nad mieszkańcami osady. Chociaż Zahler nie akcentuje tego złowieszczego klimatu kolorystyką, czy choćby podnoszącą napięcie ścieżką dźwiękową i tak wiemy, że niedługo wydarzy się coś złego i jeśli już doskonale opowiedziane wstępne zdarzenia nie koncentrują naszej uwagi to jesteśmy ciekawi dalszego rozwoju wypadków. A ten skręca w stronę przygodówki – długiej podróży przez jałowe, bezkresne tereny, częściej obfitującej w przygnębiające, aniżeli zabawne incydenty. Poczucie beznadziei, aż przygniata, szczególnie, jeśli spojrzymy na opadającego z sił, ale zdeterminowanego, rannego Arthura, kuśtykającego śladami kolegów. Ignorując dojmujący ból i widmo amputacji kończyny mężczyzna wytrwale toczy się w stronę siedliska kanibalów, pchany nadzieją ocalenia ukochanej. Brzmi mdło, wiem, ale twórcy naprawdę zrobili wszystko, co tylko w ludzkiej mocy, żeby natchnąć ten wątek przygnębiającą aurą tragizmu, nawet nie zbliżając się do tkliwego romansu.

Choć podróż czterech białych śmiałków rzadko jest urozmaicana jakimiś bardziej charakterystycznymi sekwencjami, scenarzysta pilnował, aby nawet standardowe obrazki z wyprawy przykuwały uwagę, choćby malowniczymi krajobrazami, czy naprawdę interesującymi konwersacjami wzbudzających sympatię bohaterów. Ale to wcale nie znaczy, że mocniejszych przerywników nie ma wcale. Wręcz przeciwnie i jak już się pojawiają dzięki przeważającej monotonii w podróży uderzają z podwójną silą. Bestialskie, zimne morderstwo Meksykanów, czy wyciskające łzy z oczu dobicie konia (na szczęście rozgrywające się poza kadrem) mają w sobie taki ładunek emocjonalny, że nawet bez „pornograficznych” zbliżeń Zahlerowi udało się podnieść poziom adrenaliny w mojej krwi. Poza tym mamy jeszcze sekwencję nastawiania złamanej nogi (również w większości ukrytej przed wzrokiem widza, ale pobudzającej wyobraźnię) i… to chyba byłoby na tyle, jeśli idzie o zbaczanie scenarzysty w stronę jakichś mocniejszych ustępów. Ale jak już wspomniałam oszczędne szafowanie bardziej charakterystycznymi ujęciami w najmniejszym stopniu nie obniża aury beznadziei i zagrożenia, na spotkanie którego zmierzają protagoniści. Zagrożenia, które okazuje się być czystym horrorem – dopiero w ostatnich sekwencjach Zahler zdecydowanie osiadł w ramach tego gatunku, rezygnując z makabry rozgrywającej się poza kadrem i stawiając na drobiazgowe portretowanie rzezi. Pomysłowej dodajmy, bo odcinanie skalpu, rozpłatanie ciała od przyrodzenia po tors, czy wreszcie wkładanie rozgrzanej piersiówki pod skórę do sztampowych na pewno nie należą. Do sztucznych wizualnie również, bo Zahler naprawdę wystarał się o maksimum realizmu, nawet w sekwencji rozpłatania szyi trupowi, kiedy to posoka nie bryzga na wszystkie strony (częsty błąd filmowców, którym się wydaje, że nawet zwłoki obficie krwawią). Okazjonalnego humoru w makabrze również nie zabrakło, co paradoksalnie jedynie podnosi poziom tragizmu – prymityw przechadzający się z nogą ofiary, którą ze smakiem podgryza to prawdziwa kwintesencja czarnego humoru. Jedynie finał nie zadowala w takim stopniu, jakiego się spodziewałam po tego rodzaju widowisku, ale to i tak niewiele jak na film oddany w westernowym klimacie, który to rzadko mnie przekonuje.

„Bone Tomahawk” to western z elementami horroru kanibalistycznego, który zauważalnie był kierowany do widzów optujących za produkcjami spoza głównego nurtu. Pomimo znanych nazwisk w obsadzie i profesjonalnej realizacji nie gwarantuje dobrej rozrywki osobom gustującym w efekciarskich, dynamicznym tworach, których scenariusze obfitują w zapadające w pamięć zwroty akcji. To produkcja cechująca się stonowaniem i melancholią zarówno w warstwie fabularnej, jak i technicznej, która kompleksowo dopiero pod koniec uderza w mocniejszy ton. Czyli rzecz idealna dla mnie, ale mam obawy, czy w naszym kraju odnajdzie pokaźne grono miłośników, choćby przez wzgląd na brak czystości gatunkowej.