Fredrik,
wdowiec wychowujący pięcioletniego syna Lukasa, i jego nowa
partnerka Shirin kupują dom, połowę bliźniaka, którego druga
część jest niezamieszkana. Zaraz po przeprowadzce mężczyzna, po
konsultacji z Shirin, przyjmuje w pracy zlecenie, które wiąże się
z jego częstą nieobecnością w domu. Niedługo po wyjeździe ojca
Lukas zaprzyjaźnia się z chłopcem z sąsiedztwa, który, jak sądzi
Shirin, jest wytworem jego wyobraźni. Zmienia zdanie, gdy sama
zaczyna świadkować niezwykłym zjawiskom zachodzącym w jej nowym
domu. Kiedy pokazują jej się upiorne istoty, które
najprawdopodobniej mieszkają w drugiej połowie bliźniaka.
Szwedzki
horror z nurtu ghost story „Zło czyha za drzwiami” (oryg.
„Andra sidan”, ang. „The Other Side” aka „The Evil Next
Door”) to pierwszy pełnometrażowy film w reżyserskiej karierze
tak Torda Danielssona, jak Oskara Mellandera. Scenariusz napisali
sami, jak utrzymują, inspirację czerpiąc z autentycznej historii.
Danielsson wyjawił wprawdzie, że w domu szeregowym, w którym
mieszka pewnego razu zarejestrował odgłosy dobywające się z
sąsiedniego niezamieszkałego lokum, ale twórcy „Zło czyha za
drzwiami” twierdzą, że głównym materiałem źródłowym była
inna historia. Zaznaczając przy tym, że to bardzo swobodna
interpretacja rzeczywistości – trochę jak z „Teksańską
masakrą piłą mechaniczną” Tobe'a Hoopera, używając słów
samego Torda Danielssona. Reżyserzy i scenarzyści „Zło czyha za
drzwiami” nazywają go pierwszym szwedzkim czystym horrorem(!) -
według nich wcześniejsze tak klasyfikowane szwedzkie obrazy były
bardziej thrillerami, dramatami, slasherami lub filmami
wampirycznymi (bo slasher to nie horror, a i wampiry w tym
gatunku się nie pojawiają...). Albo, jak „Goście” Jacka
Ersgarda, są już tak stare, przestarzałe, że „to coś innego”.
Główni twórcy „Zło czyha za drzwiami” nie ukrywają, że
uczyli się od Jamesa Wana – przeanalizowali jego techniki kręcenia
filmów grozy – bo chcieli iść z duchem czasu. Stworzyć horror
na wskroś nowoczesny, bez nostalgicznych wycieczek w przeszłość,
czy wyraźniejszych odniesień do tak zwanej nowej fali horroru, choć
sami lubią sobie takie rzeczy pooglądać.
Szwedzki
horror w hollywoodzkim stylu. To źle i dobrze. Źle, bo zasadniczo
cenię sobie skandynawskie klimaty, również szwedzkie podejścia do
kina grozy, których nie ma zbyt wiele, więc tym bardziej chciałoby
się, by „Zło czyha za drzwiami” Torda Danielssona i Oskara
Mellandera było bardziej w tym duchu. Z drugiej strony muszę
przyznać, że reżyserzy i jednocześnie scenarzyści rzeczonej
produkcji okazali się całkiem uważnymi, dość pojętnymi
„uczniami” twórcy między innymi „Naznaczonego” (2010) i
„Obecności” (2013). Nie chcę przez to powiedzieć, że „Zło
czyha za drzwiami” w moim mniemaniu dorównuje im jakością, ale
na całym znanym mi tle „na wskroś nowoczesnych straszaków”,
uważam, wypada zaskakująco dobrze. Zaskakująco, bo prawdę mówiąc,
gdy już dotarło do mnie, że „Zło czyha za drzwiami” idzie za
Hollywoodem, mentalnie przygotowałam się na zaciekłą walkę z
pragnieniem przerwania seansu. Alarmujące dźwięki, tajemnicze
sylwetki przemykające po świeżo zakupionym domu trzyosobowej
rodziny, samorzutnie otwierające się drzwi, „jednostronne”
rozmowy prowadzone przez najmłodszego członka familii i zabawy z
tym jego na pewno nie wymyślonym przyjacielem. Nie, nie miałam
najmniejszej ochoty na niekończące się „buu!” i kolejne
podejście do motywu „wymyślonego przyjaciela”, który zawiązuje
się tuż po – jakżeby inaczej – przeprowadzce do nowego,
najpewniej owianego złą sławą, domu. Twarda konwencja i
niewyszukane metody zasiewania w widzach niepokoju, niepewności, czy
jak kto woli strachu. Przed nieznanym, przed czymś, co dla odmiany
nie mieszka w domu zajmowanym przez rodzinę, której historię
śledzimy. Niezupełnie, bo problematyczna nieruchomość to tak
zwany bliźniak - Shirin i Fredrik kupują tę połowę, gdzie
nadnaturalne istoty często manifestują swoją obecność, ale to
raczej takie nieproszone sąsiedzkie wizyty, niż dzielenie
przestrzeni mieszkalnej z niemile widzianymi śmiertelnikami. Duchy -
bo wygląda na to, że z tego rodzaju istotami będzie musiała
zmierzyć się główna bohaterka filmu, całkiem przekonująco
wykreowana przez Dilan Gwyn (można ją kojarzyć choćby z „Draculą:
Historią nieznaną” Gary'ego Shore'a) – swoje gniazdo mają za
ścianą, w domu przylegającym do mieszkania naszej trzyosobowej
rodzinki. Wyśmienity jest kontrast pomiędzy dwiema połówkami tego
budynku mieszkalnego. Odremontowana, zadbana, nowocześnie urządzona
część przytulona do zniszczonej, mrocznej połowy zamieszkałej
przez nie mniej mroczne istoty. Wygląd obu tych złączonych ze sobą
domów stanowi swoiste odbicie ich mieszkańców. Jasna i ciemna
strona mocy. Ale można to też traktować jako dosłowne zespolenie
błyszczącej nowoczesności z ponurym gotykiem. W ogóle cały
klimat, jaki wypracowano dla tej, w gruncie rzeczy, konwencjonalnej
opowieści jakoby luźno inspirowanej prawdziwą historią,
przypomina gotyckie filmy grozy. Z domieszką Jamesa Wana. Dominują
metaliczne szarości i niezbyt głęboka czerń. Nie nieprzenikniona,
zręcznie rozpraszana: widać co się dzieje, a przy tym nie ma się
poczucia (a przynajmniej ja nie miałam), że trochę przesadzono ze
sztucznym oświetleniem, że te noce jakieś takie nienaturalnie
jasne...
 |
(źródło: https://www.cda.pl/video/699763378/vfilm)
|
Tord
Danielsson i Oskar Mellander nie chcieli by ich pierwszy
pełnometrażowy film, wzorem horrorów z tak zwanej nowej fali,
posiadał solidną podstawę dramatyczną, społeczno-obyczajową,
psychologiczną etc. Zależało im na tym, żeby do „Zło czyha za
drzwiami” nie doklejano innych gatunków. Chcieli czystego horroru.
Filmu, który miał tylko straszyć – nic głębokiego, żadnych
materiałów do przemyśleń. Nic, co zabiegałoby o stałe miejsce w
pamięci częstych odbiorców filmowych straszaków. Ale nie należy
przez to rozumieć, że „Zło czyha za drzwiami” to tylko zlepek
scen mających zmrozić nam krew w żyłach, przyśpieszać bicie
naszych serc, dolać troszkę adrenalinki do szarej prozy życia. To
horror fabularny, więc jakieś tam tło obyczajowe, mimo wszystko,
musiało się pojawić. Jakieś ramy dla tej historii trzeba było
wyznaczyć. A po co próbować z czymś nowym (pomijam kreację
nawiedzonego domu, bo tu zapachniało świeżością), skoro można
wykorzystać sprawdzone koncepcje? Tord Danielsson i Oskar Mellander
przedstawiają nam, jak to mówi, typową amerykańską, to znaczy
szwedzką, rodzinę z klasy średniej. W końcu w kinie grozy żadna
to nowość, żeby dzietny mężczyzna znalazł sobie nową kobietę,
z którą najwyraźniej planuje spędzić resztę życia. Żona
Fredrika i matka obecnie pięcioletniego Lukasa zmarła, a mężczyzna
jakiś czas później wszedł w nowy związek, z kobietą o imieniu
Shirin, która wyraźnie nie czuje się zbyt dobrze w roli macochy.
Właściwie z jej zachowania można wyczytać, że nie chce, aby
Lukas traktował ją jak drugą, przyszywaną mamę. Kobieta
zauważalnie nie ma najmniejszej ochoty „wchodzić w buty”
biologicznej matki Lukasa, której ciałem już przy nim nie ma, ale
naturalnie zajmuje poczesne miejsce w sercu dziecka życiowego
wybranka Shirin. Zaraz po przeprowadzce do nowego domu, co dokonuje
się już w pierwszej partii „Zło czyha za drzwiami” - a więc
zgodnie z tradycją – Fredrik, po omówieniu sprawy z Shirin,
przyjmuje zlecenie, które wymaga od niego większej niż dotychczas
dyspozycyjności. Mężczyzna tylko weekendy ma spędzać w domu,
więc jak słusznie zauważa, jego partnerka będzie musiała wziąć
na siebie dodatkowe obowiązku. Prowadzenie domu i opieka nad
pięciolatkiem w pojedynkę. Kobieta jest przekonana, że podoła
temu zadaniu, ale gdy zostaje sama z Lukasem, jej wiara w siebie
słabnie. Dopadają ją wątpliwości i to jeszcze zanim uświadomi
sobie, że wymyślony przyjaciel jej podopiecznego wcale nie jest
owocem wybujałej wyobraźni samotnego chłopca. Shirin pod
nieobecność Fredrika przyjmuje rolę bardziej średnio
zaangażowanej opiekunki do dziecka niż matki (inaczej to wygląda,
kiedy jest przy niej Fredrik, w tych momentach doskonale widać, że
to on czyni ich rodziną, on jest tym „magicznym spoiwem”). Tak
to może wyglądać też z perspektywy chłopca, który ewidentnie
chciałby, żeby bardziej się zbliżyli – podejmuje nieśmiałe
próby w tym kierunku, ale Shirin, zapewne nieświadomie, niechcący
go od siebie odpycha. Kobieta niewątpliwie nie chce przysparzać mu
cierpień. Nie jest to opowieść o despotycznej macosze, kobiecie
wrogo nastawionej do dziecka swojego aktualnego partnera, kobiecie,
która usilnie stara się pozbyć tego „małego problemu”. Nie,
to po prostu rzecz o kobiecie, która jeszcze nie odnalazła się w
tej ciężko doświadczonej rodzinie, która dopiero szuka swojego
miejsca pod tym jakże nieodpowiednim dachem. Chociaż... Powiedzmy,
że ta nadzwyczajna i bez wątpienia śmiertelnie niebezpieczna
sytuacja może mieć też pozytywny skutek. Może przysłużyć się
naszej bohaterce. Pomóc jej zbudować taką relację z pasierbem,
jakiej niekoniecznie świadomie, ale podświadomie na pewno, pragnie.
Danielsson i Mellander, chcąc nie chcąc, stworzyli więc horror o
czymś. To znaczy, ich scenariusz posiada drugie dno. Co prawda
nieodkrywcze, można nawet powiedzieć, że oklepane, ale jak by nie
patrzeć obok konwencjonalnej, acz poprawnie podanej (zgadza się,
nawet te dosyć liczne jump scenki mnie nie zrażały, choć
tylko jedna odniosła zamierzony skutek i żeby było ciekawiej
sprowadzała się tylko do dźwięku) opowieści o duchach, rozwija
się dramatyczna historia o budującej się matczynej więzi. W
bólach się rodzącej, która możliwe, że na koniec tej batalii
przynajmniej z jedną istotą z zaświatów, zostanie drastycznie
przerwana. Bo łatwo się domyślić, co jest stawką w tej wojnie.
Pojedynku, który Shirin będzie musiała stoczyć sama. Pojedynku z
zaskakująco dobrze zrobionymi maszkarami. Nienaturalnie się
wyginającymi (pierwsze skojarzenie: „Egzorcysta” Williama
Friedkina), wydającymi nieprzyjemne odgłosy (zabawne „bekanie”,
co to „The Grudge” Takashiego Shimizu zawsze mi przypomina, też
się rozlega) i straszącymi nieładnymi twarzyczkami. Może nie do
końca był to strach, ale przyznać muszę, że nie czułam się
komfortowo patrząc na te diaboliczne buźki. Dzieło
charakteryzatorów, ale też speców od obróbki komputerowej.
Umiejętne, zbilansowane, (nie)miłe dla oka połączenie efektów
praktycznych z komputerowymi, czyli zjawisko dosyć rzadkie.
Wiem,
że to już było. Wiem, że szybko wywietrzeje mi z głowy. Ale i
tak winszuję sobie wyboru „Zło czyha za drzwiami”, szwedzkiego
duetu debiutującego w długim metrażu, Torda Danielssona i Oskara
Mellandera. Debiutującego tą konwencjonalną opowieścią o
istotach z zaświatów dręczących swoich nowych sąsiadów,
opatrzoną etykietką „inspirowane prawdziwymi wydarzeniami”.
Skandynawski horror w hollywoodzkim stylu, podpatrzonym głównie u
Jamesa Wana, czyli jednego z najpopularniejszych twórców
„skocznych”, dynamiczniejszych, nieszczędzących efektów
specjalnych, ale i raczej (tj. w moim poczuciu) nieprzesadzających w
tym względzie, filmów grozy. Tak też można podsumować „Zło
czyha za drzwiami”. Na poziom najgłośniejszych horrorów
nastrojowych Jamesa Wana lepiej się nie nastawiać, ale sprawdzić i
tak nie zawadzi. Ja w każdym razie dobrze „ten eksperyment
niemedyczny” zniosłam. Pozytywne zaskoczenie.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz