W
areszcie śledczym w Tokio przebywa kobieta podejrzana o liczne
oszustwa matrymonialne i zabicie co najmniej trzech mężczyzn,
perfekcyjna gospodyni domowa Manako Kajii, której media nadały
przydomek Kajimana. Pracująca w tabloidowym magazynie dla panów,
„Tygodniku Shūmei”, trzydziestotrzyletnia Rika Machida od
jakiegoś czasu bezskutecznie stara się o wywiad z domniemaną
seryjną morderczynią unikającą kontaktu także z innymi
dziennikarzami. W końcu, idąc za radą swojej najlepszej
przyjaciółki, Reiko Sayamy, która porzuciła karierę zawodową,
by skupić się na budowaniu rodziny, Rika kulinarnym podstępem
wkupuje się w łaski Manako Kajii, zdeklarowanej antyfeministki,
maniaczki gotowania z bardzo wysokim mniemaniem o sobie i
potencjalnie zabójczą charyzmą. Chcąc zyskać zaufanie niesławnej
aresztantki, Rika pozwala jej na przejęcie sterów; aspirująca
reporterka sumiennie wykonuje kulinarne zadania zlecane przez Manako,
która w jej oczach niepostrzeżenie przeistacza się z bezwzględnej
morderczyni w niewinną ofiarę, dotkliwie karaną za niepoddawanie
się powszechnej presji, za rozmyślne niespełnianie oczekiwań
społecznych.
 |
| Okładka książki. „Masło”, Wydawnictwo Literackie 2024, adaptacja; © HarperCollins Publishers |
„Masło” (oryg. „Butter”), japoński bestseller nominowany do Naoki Prize
pióra Asako Yuzuki, zdobywczyni 88. All Yomimono Prize for New
Writers za opowiadanie „Forget Me, Not Blue”, pierwotnie
opublikowane w 2008 roku w czasopiśmie „All Yomimono”, a dwa
lata później wydane w formie książkowej – zbiór powiązanych
krótkich historii pt. „Shūten no ano ko”. Asako Yuzuki urodziła
się w Tokio w 1981 roku i choć od wczesnych lat szkolnych była
zapaloną czytelniczką, literaturę krajową odkryła dopiero w
gimnazjum – miłość do książek zaszczepiły jej takie utwory,
jak „Ania z Zielonego Wzgórza” Lucy Maud Montgomery, „Małe
kobietki” Louisy May Alcott, „Pippi Pończoszanka” Astrid
Lindgren, seria „Ramona” Beverly Cleary i powieści dla młodzieży
Judy Blume. Do poszerzenia swoich czytelniczych horyzontów o
literaturę japońską skłoniła ją lektura „Kitchen” Banany
Yoshimoto. Po zakończeniu edukacji - studiowała literaturę
francuską na Rikkyo University – próbowała realizować się w
branży telewizyjnej, ale szybko zrozumiała, że w tym miejscu
prawdopodobnie nigdy nie doczeka się upragnionej swobody twórczej.
Przebranżowiła się na cukierniczkę, ale choć bardzo się
starała, nie potrafiła wymyślić niczego, co mogłoby się
sprzedać. Wtedy pewien starszy człowiek poradził jej skupić się
na realizacji prawdziwego marzenia; walkę o sprawę, którą przed
laty z góry uznała za straconą. O zostaniu powieściopisarką.
Powieść
luźno zainspirowana autentyczną sprawą japońskiej seryjnej
morderczyni i oszustki nazwiskiem Kanae Kijima (znana też jako The
Konkatsu Killer), skazanej na karę śmierci za otrucie trzech
niedoszłych mężów w latach 2007-2009. Pierwotnie wydana w 2017
roku smaczna mieszanka gatunkowa, którą do Polski wprowadziło
Wydawnictwo Literackie w roku 2024 – edycja w doskonałym
tłumaczeniu Anny Wołcyrz, z posłowiem japońskiego autora powieści
historycznych i obyczajowych Ichiriki Yamamoto. Poruszająca historia
kobiecej przyjaźni w rytmie kryminalno-kulinarnym z imponującą
pieczołowitością skonstruowana przez poczytną pisarkę żywo
zainteresowaną zmianami społeczno-obyczajowymi w swojej rodzimej
Japonii. Stałą czytelniczkę Sayaki Muraty, Yu Miri, Mieko Kawakami
i Yōko Tawady, której twórczość już kilkukrotnie została
przeniesiona na ekran (najbardziej znany przykład: miniserial
komediowy Netflix z 2017 roku „The Many Faces of Ito”, oparty na
książce „Itō-kun A to E”). W „Maśle” Asako Yuzuki
zdecydowanie dominuje narracja trzecioosobowa z bohaterką dynamiczną
w centralnym punkcie – ambitną kobietą, której celem jest
zostanie pełnoprawną redaktorką, pisanie własnych artykułów do
„Tygodnika Shūmei”, tabloidu prenumerowanego głównie przez
panów. Rikę Machidę poznajemy jako najskuteczniejszą w tym
wydawnictwie dostarczycielkę materiałów politycznych, kryminalnych
i kulturalnych – opracowywanych i podpisywanych przez kolegów z
wyższego szczebla – prawdopodobnie najciężej pracującą osobę
w średnio poczytnym magazynie. Całkowicie skupioną na karierze,
niemyślącą o założeniu rodziny trzydziestotrzylatkę,
nieprzywiązującą wagi do kwestii żywieniowych (podstawą jej
diety są szybkie dania i przekąski ze sklepu, tak zwane gotowce;
nie stroni też od lokali typu fast food) i od czasu do czasu
(rzadko) spotykającą się z redaktorem z działu literatury pięknej
„Tygodnika Shūmei”, Makoto Fujimurą, który nie wywiera na nią
żadnej presji. Obojgu odpowiada taki w gruncie rzeczy
niezobowiązujący związek, można jednak odnieść wrażenie, że
Rika z lekką zazdrością spogląda na swoją ulubioną parę,
pozornie idealne małżeństwo od dłuższego czasu starające się o
pierwsze dziecko. Reiko Sayama, długoletnia przyjaciółka głównej
bohaterki „Masła”, jest perfekcyjną panią domu, która
zrezygnowała z pracy (porzuciła wyśmienicie zapowiadającą się
karierę w dziennikarstwie), by spełnić swoje największe marzenie.
Jej mąż Ryôsuke, jak zawsze natychmiast się dostosował, ale nie
ulega wątpliwości, że był równie zaszokowany tą nagłą decyzją
Reiko, co jej najlepsza przyjaciółka. Niemniej Reiko niezmiennie
może liczyć na wsparcie „księcia z bajki” (rola, jaką Rika
odgrywała w żeńskiej szkole z internatem) w swoim coraz bardziej
desperackim dążeniu do macierzyństwa i teoretycznie odwdzięcza
się tym samym. Zakładając, że obawy Reiko dotyczące
samozwańczej(?) smakoszki Manako Kajii są słuszne, że
protagonistce „Masła” relacja z niesławną obywatelką bardziej
szkodzi, niż służy. Układ, który może przywieść na myśl
„Milczenie owiec” Thomasa Harrisa, ale potencjalna czarna wdowa
wnikliwej obserwatorki życia społecznego, powieściopisarki z
nadzwyczaj wysoką inteligencją emocjonalną, hipotetycznie
diaboliczna mentorka Riki Machidy, dołoży wszelkich starań, by
odciąć ich nietypową znajomość od podrównań z Hannibalem
Lecterem i Clarice Starling. Innymi słowy, ewentualne skojarzenia z
kultowym dziełem pana Harrisa najpewniej długo nie będą się
utrzymywać; ledwie przelotne myśli w niebywale zajmującej relacji
niepewnej seryjnej morderczyni i niepewnej przyszłej redaktorki.
 |
Okładka książki. „Butter”, HarperCollins Publishers 2024
|
„Kobiety,
które dobrze gotują są podobno źródłem pocieszenia dla
mężczyzn, którzy opuszczają gardę. Ale im lepiej gotuje, tym
lepiej potrafi zabijać, gdy jest niezadowolona” (Asako Yuzuki,
wywiad dla „The Straits Times” opublikowany 2 marca 2024).
Antyfeministka
bardziej wyemancypowana od feministek? Mizoginistka uświadamiająca
rzekomą kobietę wyzwoloną? Zatwardziała konserwatystka,
zwolenniczka patriarchatu, stereotypowa gospodyni domowa (Żona ze
Stepford Iry Levina) podejrzana o niekonwencjonalne, prawnie
zakazane rozwiązywanie domowych problemów, faktyczną ambasadorką
matriarchatu? Nieprawomocnie skazana za oszustwa matrymonialne i trzy
zabójstwa, umieszczona w areszcie śledczym w Tokio przynajmniej do
czasu rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji (złożyła apelację),
istota pełna sprzeczności, która skonfundowała opinię publiczną
ogromnym powodzeniem wśród dojrzałych mężczyzn. Otyła kobieta z
dziecinną łatwością owijająca sobie mężczyzn wokół małego
palca? Uniezależniająca od siebie przedstawicieli klasy średniej i
wyższej? Tragikomiczny dysonans poznawczy – zabawne i zarazem
przerażające przywiązanie nie tylko japońskiego społeczeństwa
do współczesnego kanonu kobiecego piękna. „Rażąco
nieodpowiedni” obiekt pożądania (niekoniecznie seksualnego),
nijak niepasujący do dzisiejszych standardów, kontestujący
powszechnie przyjęte ideały i wartości estetyczne, podważający
„prawdy o boginiach urody”. Wielu sądzi, że Rika Machida
zachowuje się dziwnie... bo tyje. Miała idealną wagę, czyli
niedowagę (takie czasy), dopóki nie zaczęła widywać się z
Manako Kajii, łamaczką męskich serc, chwalącą się
rozpieszczaniem wszystkich swoich partnerów/sponsorów, włącznie z
tymi, których miała wpędzić do grobu; usługującej mężczyznom
(głównie w podeszłym wieku), ale kpiącej sobie z zarzutów o
nieszanowanie siebie. Kajimana zapewnia, że na pierwszym miejscu
zawsze stawiała siebie. Żyła jak chciała, upajała się
wolnością, której większość tak zwanych kobiet sukcesu nigdy
nie zasmakuje. Niezależne czy wyzyskiwane? Cierpiące na permanentny
brak wolnego czasu, przemęczone, wychudzone, ciągle gryzące się w
język, przejmujące wyglądem bardziej niż zdrowiem. Inni mówią
im jak mają się ubierać, co mają jeść, jakich kosmetyków
używać, czego się wstydzić, z kim się zadawać, a kogo unikać.
Niezależność urojona czy zwykła, ordynarna hipokryzja? „Zmiana
wagi miała jakoby spowodować, że nie będzie pani szanowana! W
jakich my czasach żyjemy, że czyjś wygląd tak bardzo wpływa na
nas i nasze zachowania... Żałosne. Za bardzo interesujemy się
życiem innych. Jak wyglądają? Czy sobie folgują? Czy oddają się
rozkoszy? To chore, żeby obserwowanie i komentowanie innych wpędzało
nas to w depresję, to w poczucie wyższości. Pasjonujemy się
bardziej innymi niż tym, co sami przeżywamy?”. Trafna analiza
współczesnego świata, tym bardziej niewygodna, że włożona w
usta osobowości narcystycznej i psychopatycznej czy histeryczny
monolog zakompleksionej kury domowej, całe życie tęskniącej do
takiej przyjaźni, jaką od lat cieszą się Rika Machida i Reiko
Sayama? Tak czy inaczej, przynajmniej jedna z nich poczuje się
zagrożona. Sadystyczna gra seryjnej morderczyni czy szczera chęć
pomocy nieszczęśliwej prawie-dziennikarce? Nauka gotowania i
pieczenia (zaskakująco angażująca powieść kulinarna z obszernymi
– bardzo pomocnymi – przypisami przygotowanymi przez panią Annę
Wołcyrz) początkiem większej lub mniejszej rewolucji w życiu
głównej bohaterki „Masła” Asako Yuzuki, pysznego połączenia
thrillera psychologicznego z powieścią obyczajową, egzystencjalną,
kulinarną i twardym kryminałem. Książka błyskotliwa, zadziorna,
zaostrzająca apetyt. Kreatywne podejście do sprawdzonych motywów,
niebanalna opowieść o przyjaźni, miłości, rodzicielstwie,
samotności, pożądaniu i obsesji. O niszczącej (i budującej?)
presji społecznej, o dysfunkcyjnych rodzinach, rozczarowujących
ścieżkach zawodowych, nadmiernych i niedostatecznych ambicjach,
marzeniach, przekleństwach, dużych troskach i małych radościach.
O jasnej i ciemnej stronie życia.
Rozchwytywane
„Masło”. Międzynarodowy fenomen wydawniczy, japońska powieść
podbijająca serca czytelników z różnych zakątków świata.
Uniwersalna historia opowiedziana inaczej. Przemawiająca nie tyle do
wyobraźni, ile żołądka czytelnika i czytelniczki:) Kuchenne
rewolucje z kobietą oskarżoną o seryjne morderstwa. Twardo
osadzony w dzisiejszej schizofrenicznej epoce mroczny dreszczowiec
psychologiczny z ironicznym/sarkastycznym poczuciem humoru,
depresyjny dramat i podnosząca na duchu powieść obyczajowa o
potędze relacji interpersonalnych. Unikalna książka kucharska.
Hell's Kitchen Asako Yuzuki. Polecam wszystkim.
Za
książkę bardzo dziękuję księgarni internetowej
Więcej literatury pięknej
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz