Harlan Coben „Bez skrupułów”

Recenzja na życzenie (Magda)

Agent sportowy, Myron Bolitar, dostaje zlecenie od swojego klienta, Christiana Steele’a, wschodzącej gwiazdy futbolu amerykańskiego. Ma zbadać okoliczności zaginięcia przed osiemnastoma miesiącami jego dziewczyny, Kathy Culver. Policja jest przekonana, że dziewczyna nie żyje, jednak przesyłka pocztowa przesłana do Christiana i zaadresowana pismem Kathy, zawierająca pismo pornograficzne z jej zdjęciem każe chłopakowi przypuszczać, że dziewczyna nie umarła. Myron we współpracy ze swoim przyjacielem, Winem Lockwoodem i byłą dziewczyną, starszą siostrą Kathy, Jessicą, stara się rozwikłać zagadkę zaginięcia dziewczyny oraz późniejszego zabójstwa jej ojca.

Po raz pierwszy wydana w 1995 roku pierwsza część cyklu thrillerów cenionego Harlana Cobena o agencie sportowym, Myronie Bolitarze. Książkę nominowano do nagrody imienia Edgara Allana Poe i Anthony Award. Od czasu wydania „Bez skrupułów” Coben zdążył już wyrobić sobie międzynarodową sławę, stając się jednym z najpoczytniejszych autorów literatury sensacyjnej.

Myślę, że swojego sukcesu książka nie zawdzięcza warsztatowi Cobena, który celuje głównie w oczekiwania czytelników wprost przepadających za krótkimi, treściwymi zdaniami. Autorzy kryminałów często posiłkują się takowym stylem przy kreśleniu intrygi kryminalnej i zdążyli już udowodnić, że akurat w tym gatunku zdaje on egzamin, jednakże osobiście tylko w nielicznych przypadkach odbieram to pozytywnie. O wiele bardziej cenię sobie długie, złożone, wręcz dziesięciolinijkowe zdania, bo wówczas (wiem, że to rzadko spotykane) mniej plącze mi się język. Co nie znaczy, że warsztat Cobena nie zachwyci czytelników poszukujących prostych, często dwuwyrazowych zdań. Moim zdaniem geniusz „Bez skrupułów” tkwi przede wszystkim w bohaterach. Nie uświadczymy tutaj zwyczajnych, schematycznych postaci, z nudnymi osobowościami. Absolutnie każdy, nawet bohaterowie drugoplanowi posiadają tak intrygujące, oryginalne cechy, że nie sposób się nimi nie zachwycać. Duet głównych postaci, Myron i Win, jest tak zakręcony w swojej ambiwalentności, że pomimo ich osobliwego podejścia do wymierzania sprawiedliwości nie sposób ich nie polubić. Dowcipni, ironiczni byli agenci, którzy bez skrupułów krzywdzą prawie każdego, kto nie żyje zgodnie z literą prawa. Ale o ile Win jest gotowy w imię przyjaźni i sprawiedliwości bez zmrużenia oka masakrować każdego opryszka, Myron częstokroć przyjmuje rolę jego wentyla bezpieczeństwa, starając się ostudzić w nim żądzę krwi. Żeńskim pierwiastkiem jest pisarka Jessica Culver, była dziewczyna Bolitara. Uparta, upierdliwa i olśniewająco piękna kobieta, która po latach na powrót wkrada się w łaski Myrona, podczas wspólnej sprawy poszukiwania jej zaginionej siostry.

Konstrukcja fabularna jest troszkę nierówna. Pierwsza połowa książki w przeważającej większości skupia się, na nużących dla mnie, sprawach sportowych. Korupcji, rywalizacji i działalności przestępczej w tym światku. Ktoś, kto interesuje się tą tematyką zapewne będzie zadowolony, ale ja tam wolałabym, żeby Bolitar był prywatnym detektywem – wówczas nie musiałabym zapoznawać się z tajnikami realiów, które zwyczajnie mnie usypiają. Sprawa Kathy Culver będzie się rozwijać, gdzieś w tle tych wszystkich spraw sportowych. W pierwszej połowie książki Coben podrzuci nam jedynie zdjęcie dziewczyny w pisemku pornograficznym, podesłane jej chłopakowi osiemnaście miesięcy po jej zaginięciu oraz tajemnicze zabójstwo jej ojca. Z czasem Myron odkryje powiązania Kathy ze światkiem porno, ale przez długi czas nie będzie w stanie rozwikłać, na czym dokładnie one polegało i przede wszystkim, co zmusiło tak piękną, popularną dziewczynę do zainteresowania się taką profesją. Dodatkowo autor niemalże do końca będzie utrzymywał czytelników w ciągłej niepewności, co do stanu Kathy – aż do ostatnich kilku stron nie sposób jest przewidzieć, czy dziewczyna zaginęła, czy została zamordowana. Ilekroć Coben zbacza z tematów stricte sportowych w stronę kryminalnej intrygi oferuje swoim odbiorcom światowy poziom dochodzenia domorosłych detektywów do prawdy – bez naciąganych zbiegów okoliczności. Tutaj każdy trop z zachowaniem wszelkiej logiki pociąga za sobą następny – śledczy, nie są jak w innych tego typu powieściach jasnowidzami, odkrywającymi prawdę za pomocą naciąganej dedukcji. Natomiast druga połowa książki to już absolutne mistrzostwo świata. Pełna szokujących zwrotów akcji, zaskakująca i trzymająca w napięciu jazda bez trzymanki, od której trudno się oderwać. Coben precyzyjnie wprowadza nas w świat mrożących krew w żyłach rodzinnych tajemnic oraz ludzkiego zezwierzęcenia i tak aż do wgniatającego w fotel finału, który pozostawia nas ze smutnym, acz jakże prawdziwym morałem, mówiącym o niemożności naprawienia swoich błędów z przeszłości.

Choć „Bez skrupułów” posiada kilka rozwiązań, które nijak nie przystają do mojego gustu (sportowa pierwsza połowa powieści i lapidarny styl) to muszę przyznać, że plusy niemalże całkowicie je rekompensują. Przemyślana, szokująca intryga z zaskakującym zakończeniem to przepis na thriller idealny, z którego Harlan Coben w dużej mierze skorzystał. Fanom tego gatunku literackiego, jak najbardziej polecam.

Baza recenzji Syndykatu ZwB