„The Abandoned” (2015)

Młoda kobieta, Julia przez przyjaciół zwana Streak, podejmuje pracę ochroniarki na nocnej zmianie w opuszczonym apartamentowcu. Przez problemy psychiczne ograniczono jej prawo do opieki nad córką, a to zajęcie ma być dla niej ostatnią szansą ich odzyskania. Pierwszej nocy Streak poznaje swojego współpracownika, Coopera, który jest przekonany, że kobieta szybko zrezygnuje z tej pracy, podobnie jak jej poprzednicy. Podczas obchodu Julia znajduje w piwnicy zamknięte drzwi, zza których rozlegają się odgłosy świadczące o czyjejś obecności. Zaintrygowana pyta o to miejsce Coopera, ale mężczyzna informuje ją, że ochroniarze mają kategoryczny zakaz otwierania tych drzwi. Jednak nowa pracownica nie zamierza szybko zrezygnować z odkrycia intrygującej tajemnicy.

„The Abandoned” (znany też pod tytułem „The Confines”) jest debiutanckim pełnometrażowym fabularnym filmem Eytana Rockawaya, zrealizowanym za zaledwie półtora miliona dolarów. Niedostatki budżetowe przełożyły się na kameralność produkcji, ale nie to najmocniej ubodło amerykańską opinię publiczną. Zarówno zwykli widzowie, jak i krytycy utyskiwali na scenariusz autorstwa Ido Fluka, wykazując, że na tle horrorów nastrojowych nie wyróżnia się niczym szczególnym, podpinając się pod wyeksploatowaną do granic możliwości konwencję i konsekwentnie bazując na jej prawidłach, aż do finału. Nie sposób nie przyznać racji przeciwnikom „The Abandoned”, scenariusz rzeczywiście sklecono ze znanych motywów, ale akurat mnie ucieszyła taka koncepcja. Wielokrotnie dawałam tutaj upust swojemu rozczarowaniu ścieżką, jaką obiera wielu współczesnych twórców kina grozy. Fabularna prostota i klimat, odgrywający nadrzędną rolę w budowaniu intrygi w horrorach nastrojowych tak ochoczo propagowane w XX wieku, z nastaniem nowego stulecia zaczęto wypierać niepotrzebnymi komplikacjami i plastikowymi oprawami. Oczywiście, nie we wszystkich przypadkach, wszak nadal, co udowadnia choćby „The Abandoned”, możemy natrafić na horror zrealizowany na modłę straszaków z ubiegłego wieku, ale to zjawisko nie jest niestety zbyt częste. Szanse na odnalezienie takiego straszaka są odwrotnie proporcjonalne do budżetu – być może tylko ja mam takie doświadczenie, ale wydaje mi się, że niskobudżetowe współczesne twory częściej przywodzą na myśl kino grozy z minionego wieku. Zresztą i tę tezę można podeprzeć omawianym „The Abandoned”. Nie sądzę, żeby projekt Rockawaya znalazł w Polsce większą rzeszę miłośników niż w Stanach Zjednoczonych. Wręcz przeciwnie: sądzę, że jest skazany na niszę, głównie przez zmęczenie ogranymi schematami zarówno masowych odbiorców, dla których gatunek filmu nie odgrywa większej roli, jak i niejednego miłośnika kinematografii grozy. Ze mną jest inaczej – borykam się z tęsknotą za sznytem horrorów z ostatnich trzech dekad XX wieku, brakuje mi mody na prostotę, kameralność i przybrudzony klimat niezdefiniowanej grozy, dlatego też z radością witam każdą produkcję, która próbuje przywołać ducha straszaków z tamtych lat. A „The Abandoned” próbuje i to z wymiernym skutkiem.

Eytan Rockaway zamknął całą intrygę w okazałym apartamentowcu. Przepych tego miejsca kontrastuje ze spowijającą go mroczną aurą uwidaczniającą się dzięki ciemnym barwom i pustym korytarzom, świadczącym o zakończonych podwojach. Jedynie dwoje ochroniarzy nocą czuwa nad tym przybytkiem, pilnując, aby nikt nie połasił się na kosztowne przedmioty wciąż zalegające wewnątrz budynku. Główną bohaterką scenarzysta, jak to często w horrorach nastrojowych bywa, uczynił młodą kobietę borykającą się z problemami psychicznymi. Streak, nieco manierycznie wykreowana przez Louisę Krause, początkowo przypomina głównego bohatera „Luster”. Analogicznie podejmuje pracę nocnego stróża opuszczonego, wielkiego budynku i podobnie, jak on zmaga się z problemami osobistymi. O ile jednak w „Lustrach” główny bohater zaczął miewać niepokojące przywidzenia niedługo po rozpoczęciu pracy, Julia borykała się z nimi już wcześniej, co było głównym powodem ograniczenia jej praw do opieki nad córką, obecnie pozostającą pod kuratelą jej matki. Taki rys psychologiczny czołowej postaci horroru o podłożu nadprzyrodzonym, choć sztampowy, niezmiennie wprowadza w akcję przyjemną w odbiorze dezorientację, długą niemożność rozszyfrowania istoty problemu. Czy w problematycznym apartamentowcu rzeczywiście mają miejsce, jakieś nadprzyrodzone wydarzenia, czy byty, które widuje Streak są jedynie projekcją jej udręczonego umysłu? Tego dowiemy się wkrótce, a do tego czasu będziemy mieć w obecnych czasach rzadko spotykaną okazję obcowania z naprawdę klimatycznym obrazem. Czasowo oświetlane długie korytarze i wielkie pomieszczenia pełne zapierających dech w piersi zabytków wkrótce ustąpią miejsca zawilgoconym, ciasnym tunelom, w których ciemności są rozpraszane jedynie przez przyblakłe światło starych żarówek i snopy latarek bohaterów. Podobnie, jak Streak tuż po odkryciu przez nią zapieczętowanych drzwi w piwnicy z ciekawością oczekujemy zbadania pomieszczeń znajdujących się za nimi, jednoczenie podejrzewając, że konfrontacja z tą tajemnicą okaże się zgubna dla bohaterów. Czy to przez ewentualne złośliwe byty uwięzione w tym miejscu, czy to poprzez udowodnienie głównej bohaterce, że osunęła się w otchłań szaleństwa. Jej partner, sparaliżowany od pasa w dół, Cooper (świetna kreacja Jasona Patrica), jest sceptyczny, wychodząc z założenia, że kobieta coś sobie uroiła, równocześnie swoim zachowaniem stwarzając ryzyko utraty pracy obojga. Osobowość mężczyzny również nie odbiega od typowej charakterologii postaci pojawiających się w horrorach nastrojowych. Niepokładająca wiary w zjawiska nadprzyrodzone, racjonalnie myśląca jednostka jest jedną z najchętniej kreowanych w tego typu produkcjach postaci. Żeby jeszcze bardziej wyjść na spotkanie z konwencją scenarzysta poświęcił trochę miejsca bezdomnemu z psem (z miejsca przypomniał mi się film „Last Shift”, swoją drogą kolejny współczesny straszak przywodzący na myśl kino grozy z ostatnich dekad XX wieku), który za przyzwoleniem Julii schronił się w apartementowcu przed szalejącą burzą. Jego pojawienie się zgodnie z tradycją gatunku wzbudza podejrzliwość widza, a przynajmniej twórcy starają się zaakcentować złowieszczą aurę towarzyszącą jego nieoczekiwanej obecności w tym miejscu.

Jak można się tego spodziewać Streak w końcu otworzy feralne drzwi w piwnicy i przekroczy próg, jak się z czasem okaże oddzielający zwyczajną rzeczywistość od niepoddających się racjonalnym wyjaśnieniom realiów. Nie będzie to jednak chwila zapoczątkowująca mnogość jump scen. Wcześniej w gruncie rzeczy zaledwie jednym takim ustępem twórcy starali się sprostać oczekiwaniom wielu współczesnych widzów, wtłaczając w akcję niespodziewaną halucynację Streak wpatrującą się w szybę, na której z nagła pojawia się twarz zmarłej kobiety (znowu „Lustra”). Ale po wkroczeniu do tajemniczych podziemnych pomieszczeń wcale nie ma się wrażenia, że główną ambicją Rockawaya było odwoływanie się do prymitywnych prób nie tyle straszenia, co chwilowego zaskakiwania odbiorców. Owszem w mrocznych wnętrzach w migawkach przy pogłośnionej muzyce zobaczymy skuloną, widmową postać leżącą na łóżku, czy też inną czepiającą się belki pod sufitem, ale to jedynie krótkie incydenty, niesprawiające wrażenia podejmowania nieskutecznych, nachalnych prób ożywienia akcji. Bo i nie trzeba jej było niczym ożywiać, wszak sama klaustrofobiczna atmosfera i przygniatające ciemności intensyfikowały napięcie, nie wspominając już o bulwersującym niegdysiejszym przeznaczeniu tych pomieszczeń. Twórcy na szczęście rozwijając akcję „The Abandoned” nie zrezygnowali ze złowrogiej oprawy audiowizualnej i niczego nie przekombinowali, uparcie i jak się okazało przynajmniej w moim przypadku z pozytywnym skutkiem podążając prostą drogą wytyczoną przez ich poprzedników, twórców nastrojowych straszaków z dawnych lat, którzy wiedzieli, że mnogość wątków i efekty komputerowe nie warunkują wartościowego horroru. Nawet przewrotny, acz niezbyt oryginalny finał nie sprawia wrażenia nazbyt naciąganego w kontekście tej historii, choć raczej wolałabym jakieś klasyczne zamknięcie, bardziej pospolite.

„The Abandoned” przede wszystkim powinni obejrzeć fani nastrojowych horrorów z ostatnich trzech dekad XX wieku. Oczywiście nie przesądzam, że cała ta grupa rozsmakuje się w produkcji Eytana Rockawaya z taką mocą, jak ja, ale wydaje mi się, że głównie w tę niszę celowali twórcy, przez co największe prawdopodobieństwo zapewnienia znakomitej rozrywki dotyczy tych konkretnych osób. Poszukiwacze mnogości jump scen, efektów komputerowych, skomplikowanych, innowacyjnych fabuł, czy mnóstwa zaskakujących zwrotów akcji raczej powinni trzymać się od tego obrazu z daleka, bo to przykład filmu bazującego na zgoła odmiennych walorach.