„Królowa Ziemi” (2015)

Po rozstaniu z chłopakiem Catherine decyduje się spędzić jakiś czas z przyjaciółką Virginią w domu nad jeziorem, należącym do wujostwa tej drugiej. Poczucie zagubienia u Catherine wzmaga niedawna śmierć jej ojca, ale ma nadzieję, że odpoczynek w towarzystwie najlepszej przyjaciółki pomoże jej uporządkować myśli. Jednak zamiast upragnionego spokoju Catherine znajduje chłód bijący od Virginii, zdystansowanie, które może być pochodną ich często napiętych relacji z przeszłości. Ponadto kobieta z niezadowoleniem przyjmuje długie przesiadywanie sąsiada, Richa, w domu czasowo zarządzanym przez Virginię. Catherine nie podoba się, że mężczyzna odbiera im możliwość do spędzenia czasu w wyłącznie własnym towarzystwie, ale Virginii w najmniejszym stopniu to nie przeszkadza. Samotność i poczucie osobistej straty coraz bardziej przytłaczają Catherine. Zaczyna tracić kontrolę nad swoim życiem.

Pokuszę się o stwierdzenie, być może górnolotne, że powolne dreszczowce, ukierunkowane na emocje, a nie zawrotne tempo akcji w ostatnich latach przeżywają renesans, wkupując się również w łaski nie tylko krytyków, ale też wielu zwykłych odbiorców. „Królowa Ziemi” wyreżyserowana przez Alexa Rossa Perry’ego w oparciu o scenariusz jego autorstwa wpisuje się w poczet właśnie takich stonowanych, wysublimowanych obrazów, forsujących tezę mówiącą, że mniej znaczy więcej. Perry od początku zamierzał w głównej roli obsadzić Elisabeth Moss, która wystąpiła w jego poprzednim filmie „Do ciebie, Philipie”, ale do skompletowania żeńskiego duetu aktorskiego brakowało mu odtwórczyni filmowej przyjaciółki Moss. Początkowo tę postać miała kreować Michelle Dockery, ale była zmuszona złożyć rezygnację, zastąpiła ją więc Katherine Waterston. Ostatecznie panie moim zdaniem stworzyły niezapomniany duet, co zważywszy na problematykę produkcji było zadaniem nadrzędnym.

Z racji swoich preferencji filmowych ilekroć mam ku temu okazję sięgam po minimalistyczne w formie thrillery, uznając ich wyższość nad efekciarskimi, dynamicznymi tworami, ale nie potrafię sobie przypomnieć żadnego powstałego w ostatnich dwóch-trzech latach dreszczowca, w który tak kompletnie bym się wtopiła, jak w „Królową Ziemi”. Alex Ross Perry stworzył naprawdę intymny, klimatyczny, emocjonalny thriller psychologiczny z elementami dramatu z wykorzystaniem oszczędnych środków, który nie wyręcza widza w myśleniu wykładając wszystko na przysłowiowej tacy. Wręcz przeciwnie: zaprasza go do współuczestniczenia w relacji dwóch kobiet, które los rzucił do okazałego domu nad jeziorem. Malownicza sceneria oddalonego od hałaśliwych metropolii zalesionego zakątka kontrastuje z napiętym pożyciem dwóch przyjaciółek. Krajobraz zachwyca naturalnym pięknem, ale równocześnie z zacisznego miejsca akcji przebija jakaś nieuchwytna groźba, zapowiedź rychłej tragedii, z którą główne bohaterki będą musiały same sobie poradzić. Alex Ross Perry najwięcej miejsca poświęca kreśleniu osobowości Catherine i Virginii oraz ich wspólnemu pożyciu, jedynie pozornie przybierającego postać prawdziwej idylli, oddalenia od typowych problemów współczesnego świata. Jeśli wejść w ich relację głębiej, co scenarzysta zresztą czyni również poprzez krótkie retrospekcje obrazujące jeden z ich poprzednich wspólnych pobytów w tym miejscu, wówczas jeszcze w towarzystwie partnera Catherine, można zauważyć, że pomiędzy kobietami zaistniała jakaś zadra, która rzutuje na ich aktualne relacje. Perry stopniowo, fragmentarycznie odsłania szczegóły konfliktu pomiędzy kobietami, zdawać by się mogło wypływającego z braku synchronizacji ich charakterów.  W tym przypadku zasada głosząca, że „przeciwieństwa się przyciągają” wydaje się nie znajdować zastosowania. Catherine i Virginia wyznają zgoła odmienne systemy wartości, każda obrała inny sposób na życie, co niegdyś było powodem ich częstych sporów. Podczas gdy Catherine realizowała się zawodowo u boku ojca, jednocześnie trwając w zdawać by się mogło stabilnym związku z ukochanym mężczyzną, Virginia ceniła sobie wolność, nie angażując się w poważne więzi z przedstawicielami płci przeciwnej i wzdragając się przed pracą. Catherine przynajmniej raz w złości wyrzuciła przyjaciółce, że ma infantylne podejście do życia, egzystując w wyimaginowanym świecie, w którym żadne zobowiązania nie mają racji bytu. Światopogląd głównej bohaterki do pewnego momentu wydaje się bardziej właściwy, jej styl życia cechuje większa dojrzałość, dlatego też retrospektywne urywki obrazujące sprzeczki obu kobiet początkowo mogą zmusić widza do solidaryzowania się z Catherine. Przeplatanie fragmentów minionych wydarzeń z aktualnymi incydentami w domu nad jeziorem poza tym, że uczula odbiorcę na antypatyczne nastawienie obu kobiet do siebie nawzajem daje widzom do zrozumienia, że z którąś z kobiet coś jest nie tak. A być może nawet z obiema. Wydawać by się mogło, że wyrazista, dosadna kreacja Elisabeth Moss przyćmi bardziej powściągliwą w artykułowaniu wszelkich emocji Katherine Waterston, ale co zaskakujące żadna z aktorek nie oddaje pola koleżance, żadna nie pozwala się stłamsić partnerce z planu. Charakter obu postaci dostarcza mnóstwa niezapomnianych wrażeń, przy czym te dwie role wymagały całkowicie odmiennej ekspresji. Podczas, gdy Waterston elektryzuje tajemniczością, nieprzeniknionym wyrazem twarzy i wrogimi spojrzeniami rzucanymi w kierunku czasowej współlokatorki, kreację Moss cechuje dosadna gra, niepozostawiająca pola na domysły, jak w przypadku Virginii niewymagająca od widza czynienia prób przebicia się przez maskę spokoju, celem dotarcia do istoty jej problemu. Moss i Waterston idealnie się uzupełniają, zmuszając odbiorcę do nieustannego dzielenia uwagi, uważnego śledzenia poczynań obu pań w stanie wzmożonej czujności, oczekiwania na ewentualny potworny finał ich krótkiego wspólnego pomieszkiwania pod jednym dachem.

Emocje, którymi odczuwalnie dosłownie przeładowany jest dom nad jeziorem za sprawą napiętych stosunków pomiędzy Catherine i Virginią, które mimo wszystko starają się dojść do porozumienia, nie miały by takiej siły rażenia, gdyby nie intymna praca kamer. Maksymalne skoncentrowanie operatorów na bohaterach, również w osobie Richa, ich obliczach i codziennych zajęciach sprawiło, że zapominałam, iż jestem tylko obserwatorem prezentowanych wydarzeń, odnosiłam wrażenie, że stałam się ich uczestnikiem. Dosłownie wrzucona w ewidentnie eskalujące szaleństwo z niemożnością przedwczesnego rozszyfrowania, która z kobiet tak naprawdę stwarza większe zagrożenie dla drugiej, która ma względem przyjaciółki gorsze zamiary. Czy do ewentualnej tragedii doprowadzi ze sceny na scenę coraz wyraźniej uwidaczniająca się paranoja Catherine, czy może skrywana pod maską obojętności potencjalna uraza Virginii? Tego nie wiedziałam, nawet wówczas, gdy szaleństwo Catherine przybrało niepokojące kształty, nawet gdy Perry zaczął dawać do zrozumienia, że kobieta stanowi realne zagrożenie dla innych. Dlatego, że pomimo, aż nazbyt dosadnego akcentowania problemów psychicznych kobiety – między innymi jej nienawistnych wypowiedzi wymierzonych w stronę Richa, niejasnego, acz działającego na wyobraźnię potraktowania nieproszonego nocnego gościa, czy wreszcie diablo klimatycznej imaginacji bladolicych ludzi wyciągających ręce w jej kierunku – cały czas miałam poczucie, że Perry nie powiedział mi wszystkiego, że szybko postępującym szaleństwem Catherine próbuje przykryć drugie dno intrygi, wybielić zaniepokojoną całą sytuacją Virginię. Ale też nie mogłam być tego pewna, nie mogłam do końca ufać podszeptom własnej intuicji, wszak twórcy (z prawdziwym wdziękiem) często zmieniali obiekt podejrzeń. Najpierw uwypuklali zastanawiającą postawę Virginii względem zagubionej koleżanki, również poprzez pozornie niewinne, ale gdy się nad tym zastanowić pełne wrogości dialogi, a za chwilę dawali dowody być może destrukcyjnego szaleństwa Catherine, każąc bliżej przyjrzeć się poczynaniom cierpiącej kobiety. A to wszystko w towarzystwie naprawdę klaustrofobicznego klimatu, aury swoistego zakleszczenia w okowach własnej psychiki, mroczniejącej wprost proporcjonalnie do postępów szaleństwa jednej… a może obu kobiet. Tego możemy nie dowiedzieć się nawet w finale, jeśli oczywiście nie podejmiemy wyzwania i na własną rękę nie spróbujemy zgłębić istoty relacji bohaterek filmu, bo Perry nawet wówczas jest konsekwentny w swoich wymaganiach względem widzów, w pokładaniu wiary w ich inteligencję, pozostawianiu szerokiego pola dla ich wyobraźni.

Dojrzała psychologia zawarta w scenariuszu „Królowej Ziemi” i nieśpieszna, skoncentrowana na dosadnych i tłumionych emocjach narracja, konflikt introwertyzmu z ekstrawertyzmem oraz rodzące się z tego połączenia prawdziwe szaleństwo, sprawiły, że nie potrafiłam oderwać wzroku od ekranu. Zjawiskowe kreacje głównych bohaterek i znakomite rozpisanie ich ról sprawiły, że stałam się uczestniczką „tego dramatu”, co prawda bierną, ale naprawdę zapominałam, że jedynie wpatruję się w ekran, śledząc wyimaginowane losy dwóch kobiet. Miałam poczucie, jakbym znajdowała się z nimi w zacisznym zakątku nad jeziorem, nieustannie czując jakąś groźbę wiszącą w powietrzu, ale do końca nie potrafiąc jej sprecyzować. I głównie za te uczucia winna jestem Alexowi Rossowi Perry’emu dozgonną wdzięczność, bo współczesne kino naprawdę nie daje mi wiele okazji do takiego całkowitego zapomnienia o otaczającym mnie świecie.