Stephen King „Nocna zmiana”

Pierwszy zbiór opowiadań Stephena Kinga, po raz pierwszy wydany w 1978 roku. Dwadzieścia niepokojących historii, nawiązujących zarówno do klasyki horroru, jak i b-klasowych wariacji, które udowadniają, że ramy tego gatunku są praktycznie nieograniczone. Siedem opowiadań z „Nocnej zmiany” zekranizowano, oczywiście nie licząc tych tekstów, które zainspirowały tak zwane „Dolar Babies”. Termin ów ukuł sam Stephen King na potrzeby niskobudżetowych krótkometrażówek, kręconych głównie przez studentów i początkujących filmowców. „Nocna zmiana” powstała w początkowym i zarówno szczytowym okresie kariery niekoronowanego mistrza literatury grozy i moim skromnym zdaniem jest najlepszym zbiorkiem w dorobku Kinga. „Marzenia i koszmary”, „Wszystko jest względne”, „Szkieletowa załoga” i „Po zachodzie słońca” nie mogą się równać z geniuszem „Nocnej zmiany”. Wstęp Stephena Kinga, traktujący o strachu i psychice wielbicieli horrorów, napisany z tak głęboką miłością go gatunku jest swego rodzaju zaczątkiem „traktatu” o literaturze i kinie grozy, wydanym w 1981 roku pt. „Danse Macabre”, ale przede wszystkim daje nam przedsmak tego, z czym autor skonfrontuje nas w każdym opowiadaniu – koszmarkami zrodzonymi z wyobraźni nie tyle mistrza pióra, co wielkiego fana gatunku, który jak nikt inny zna jego prawidła i co najważniejsze potrafi je należycie opisać. „Nocna zmiana” jest bez wątpienia najlepszym, najrówniejszym zbiorem opowiadań, jaki dotychczas wpadł w moje ręce. Tak wysokiego poziomu fabularnego i narracyjnego próżno szukać nawet w innych zbiorkach Stephena Kinga, nie wspominając już o innych pisarzach.

Tematyka opowiadań z „Nocnej zmiany” jest tak zróżnicowana, że można domniemywać, iż absolutnie każdy znajdzie tutaj coś dla siebie. Gdybym miała z tej plejady perełek wyłowić swojego faworyta to postawiłabym na „Dzieci kukurydzy”, które doczekały się znakomitej adaptacji w roku 1984 i ekranizacji w 2009 (nie licząc niezliczonych sequeli pierwszej wersji filmowej). Klimat, jaki King odmalował w tym opowiadanku – wyludniona droga w Nebrasce, rozległe pola kukurydzy i prawie wymarłe małe miasteczko – jest kwintesencją tego pisarza. Absolutnie nikt nie potrafi równie sugestywnie oddać ducha głębokiej prowincji, łącząc go z czystym złem, w tym przypadku gnieżdżącym się w polach kukurydzy i oddziaływującym na psychikę dzieci. Jeśli któraś z filmowych wersji tej historii przypadła wam do gustu to koniecznie przeczytajcie opowiadanie – choćby po to, aby przekonać się, że żadna produkcja nie dorówna prozie Kinga, żeby nie wiadomo jak wierna jej była.

Kolejnym hitem jest „Czarny Lud”, bezpośrednio nawiązujący do wiecznie żywej w Stanach Zjednoczonych legendy o Boogeymanie. Niebywale wzruszająca i okrutna opowieść o mężczyźnie, któremu upiór z szafy odbiera trójkę dzieci.

„Czasami wracają”, zekranizowane w 1991 roku to mrożąca krew w żyłach historia o nauczycielu, który po latach staje oko w oko ze zmarłymi przed laty mordercami swojego braciszka. Kolejnymi tekstami, które doczekały się swoich filmowych wersji jest krwawa „Magiel” i  b-klasowa „Cmentarna szychta”, opowiadająca o wojnie z przerośniętymi szczurami.

„Ciężarówki” przeniesiono na ekran dwukrotnie. Pierwsze podejście należało do samego Stephena Kinga, ale jego „Maksymalne przyśpieszenie” spotkało się z nieubłaganą krytyką zarówno znawców kina grozy, jak i wielbicieli jego prozy (moim zdaniem troszkę niesłusznie). Readaptację z 1997 roku zatytułowaną „Trucks” wyreżyserował Chris Thomson. Samo opowiadanie jest tak dalece pomysłowe i znakomicie napisane, że wprost ciężko się oderwać. Ot, stajemy twarzą w twarz z morderczymi samochodami, które pewnego dnia wyrywają się spod kontroli ludzi, aby siać terror na ulicach Stanów Zjednoczonych. Z podobnej tematyki King skorzysta w powieści „Christine” w 1983 roku.

Opowiadania „Gzyms” i „Quitters Inc.” w filmowych wersjach weszły w skład trzysegmentowej antologii zatytułowanej „’Oko kota”. To pierwsze opowiada o pewnym tenisiście, który odbija bogatemu hazardziście żonę. Żeby ją utrzymać musi sprostać rzuconemu wyzwaniu – wędrówki w koło budynku po wąskim gzymsie. Pomysł bardzo ciekawy, ale ryzykowna przechadzka głównego bohatera w iście ekstremalnych warunkach chwilami jest odrobinę nużąca. Dużo lepiej prezentuje się, moim zdaniem jedno z najlepszych opowiadań w tym zbiorze „Quitters Inc.”, traktujące o pewnej organizacji, która z prawie stuprocentową skutecznością zniechęca nałogowych palaczy do papierosów. Metody, jakie stosują są proste – zapalisz to skrzywdzimy twoich bliskich. Któż, by nie rzucił w obliczu takiego ultimatum? :) Niezapomniana fabuła, ciekawi bohaterowie i przede wszystkim wciągający styl tego tekstu sprawiają, że nie sposób się od niego oderwać!

Dwa niezwykle nastrojowe opowiadania nawiązują do kultowej powieści Stephena Kinga pt. „Miasteczko Salem”. „Dola Jeruzalem” jest jej prequelem, a „Ktoś na drodze” sequelem. Pierwszy tekst utrzymano w niepokojącej atmosferze XIX wieku, dotykając nie tylko wampiryzmu, ale również czarnej magii. Natomiast drugie opowiadanie to już typowy Stephen King – śnieżyca na prowincji i trójka śmiałków, która rusza na z góry skazane na niepowodzenie poszukiwania kobiety i małej dziewczynki, które niechcący utknęły w pobliżu nawiedzonego, spalonego przed laty miasteczka Jeruzalem. Jedynie Bram Stoker potrafił w tak znakomitym stylu łączyć gęsty klimat nadnaturalnego zagrożenia z przerażającymi sylwetkami tak zwanych wiecznie żywych.

„Truskawkowa wiosna” rozbudza wyobraźnię nie tyle fabułą, co mistyczną scenerią. Skąpany w gęstej mgle akademik, na terenie którego żeruje seryjny morderca. King postawił tutaj na suspens i zaskakujące zakończenie, ale nie zapomniał, w jakim gatunku ma się poruszać, o czym przekona się każdy, kto skonfrontuje się z atmosferą tak zwanej truskawkowej wiosny.

Drugim opartym na suspensie opowiadaniem jest „Człowiek, który kochał kwiaty”, który miażdży zakończeniem, ale mocno przynudza zawiązaniem akcji.

Choć „Nocna zmiana” w zamyśle miała poruszać się w estetyce grozy autor chwilami odrobinę wyłamywał się ze ścisłych ram gatunku, próbując wzruszyć czytelników zamiast straszyć. Niektórzy wielbiciele horrorów mogą poczuć się troszkę rozczarowani takimi odskoczniami”, ale ja byłam jak najbardziej zadowolona. „Nocny przypływ” to zapowiedź „Bastionu”, który wyszedł w tym samym roku, co „Nocna zmiana”, opowiadający o samotności grupki młodych ludzi, którzy przeżyli apokalipsę, ale są skazani na egzystencję z ciągłą świadomością czyhającego na nich widma śmierci.

„Wiem, czego ci potrzeba” to zgrabna historyjka o pewnym nietypowym stalkerze, który pozostawia w czytelnikach głębokie współczucie, nie tyle do ofiary prześladowań, co samego oprawcy.

„Ostatni szczebel w drabinie” zderza sielskie dzieciństwo z okrutną dorosłością, a „Kobieta na sali” to typowe spojrzenie na problem eutanazji. Opowieść o rozpaczliwej miłości, która wymusza na ludziach nieakceptowane przez społeczeństwo zachowania.

Nie tylko „Cmentarna szychta” nawiązuje do fenomenu literatury b-klasowej. Moim zdaniem najlepszą tego typu historią jest „Szara materia”, opowiadająca o człowieku, który pod wpływem piwa zamienia się w morderczą galaretę. Troszkę mniej udane jest opowiadanie zatytułowane „Jestem bramą”, mówiące o kosmonaucie, który podczas jednej kosmicznej wyprawy został zainfekowany dziwną chorobą. Otóż, jego dłonie zaczęły żyć własnym życiem, dopuszczając się straszliwych czynów.

Zwariowany „Kosiarz trawy” to już taka typowa jazda bez trzymanki, humorystyczno-makabryczna opowieść o posilającym się skoszoną trawą i szczątkami kretów roznegliżowanym kosiarzu.

I na koniec moim zdaniem najsłabszy tekst pt. „Pole walki”, które w jakże rozwlekły sposób opisuje niecodzienną wojnę człowieka z ożywionymi zabawkami. Literatura wojenna w wersji mikro, niemiłosiernie nużąca szczegółami z pola walki.

Jak już wspominałam „Nocna zmiana” to zdecydowanie najlepszy zbiór opowiadań, jaki do tej pory dane mi było przeczytać. Takiej dawki grozy i wzruszenia próżno szukać w innych tego typu książkach Stephena Kinga, co tylko dodatkowo udowadnia, że początki jego pisarskiej kariery nie mogą się równać z miernym poziomem jego najnowszej prozy. Każdy wielbiciel literatury grozy ma wręcz obowiązek chociaż raz w życiu sięgnąć po „Nocną zmianę”, choćby po to, aby na własnej skórze sprawdzić, dlaczego filmowcy tak często ekranizowali teksty zamieszczone w tym zbiorze. No, chyba, że nie toleruje twórczości tego autora – wówczas radzę trzymać się od tej książki z daleka, bo jest kwintesencją jego stylu i podejścia do gatunku.

Baza recenzji Syndykatu ZwB